Nargile nedir?

İnsanoğlunun yüzlerce yıldır tütün içmek için kullandığı bir araç olan nargile özellikle Doğu kültürünün bir parçası haline gelmiştir. Günümüzde birçok insan tarafından hala büyük bir keyifle tütün içmek için kullanılan nargile, Balkanlardan Güney Asya’ya kadar oldukça geniş bir coğrafyada yaşayan toplumlar tarafından kullanılmaktadır. Hortum aracılığı ile kişinin tütün dumanını sudan geçerek içmesini sağlayan nargilenin “dumanı süzdüğü” ve bu nedenle de daha keyifli bir içim sunduğu söylenmektedir. Dünya genelinde oldukça geniş bir coğrafyada kullanıldığı için her kültürün farklı şekilde içtiği nargilenin toplumlara göre değişen bir adabı da bulunmaktadır. Nargile her ne kadar oldukça basit bir düzenek olsa da, yüzyıllar içinde nargile içimiyle ilgili bazı gelenekler oluşturulmuştur.

Türk kültüründe de yüzlerce yıldır kullanılan nargile özellikle Osmanlı Dönemi boyunca ülkenin dört bir yanındaki kahvehanelerde içilmiştir. Osmanlı kültüründen günümüze miras kalan nargilenin parçaları da eski tabir kelimeler ile anılmaktadır. Nargile düzeneği temel olarak şişe, marpuç, lüle ve ser olarak isimlendirilen dört bölümden oluşmaktadır. Şişe adından da anlaşılabileceği gibi büyük bir çoğunlukla camdan yapılan ve içine su konarak dumanın süzülmesini sağlayan bölümdür. Nargile içerken duyulan ve belki de birçok insanın tütün içmek kadar bu sesi duymaktan da keyif aldığı “fokurdama”, nargilenin şişe bölümündeki sudan gelir.

Nargile düzeneğinin ince uzun gövde bölümü ise “ser” olarak isimlendirilir. Boyun kısmına doğru incelen bir tasarıma sahip olan ser, aslında bir sürahi olarak da nitelendirilebilir. Genel olarak camdan yapılsa da, Osmanlı kültüründe metal ve seramikten yapılan çeşitleri de bulunmaktadır. Günümüzde seramik serli nargileler daha nadir bulunduğundan, gerçek nargile tiryakilerinin seramikten yapılan serli nargileleri tercih ettiği söylenmektedir. Nargilenin en üst bölümü oluşturan lüle, “tömbeki” olarak isimlendirilen tütünün konduğu bölümdür. Bakır, gümüş, pirinç gibi birçok farklı madenden ve alaşımdan yapılan lüle bölümü, genellikle Osmanlı sanatından izler taşıyan süslemelere de ev sahipliği yapmaktadır.

Lüle bölümünün üzerine yerleştirilen köz, kişi nargileden çektiği zaman kor hale gerek tömbekinin yani nargile tütününün yanması için gerekli olan ısıyı sağlar. Günümüzde her köşe başında yer alan kafe ve barlarda nargilenin lüle bölümü alüminyum kaplama ile sarılsa da, nargilenin orijinalinde lüle kısmı bakır ya da pirinçten yapılır. Özel tasarım en değerli nargilelerde lüle bölümü gümüş ile kaplanır ya da tamamen gümüşten yapılır. Basit bir şekilde hortum olarak tanımlanan marpuç ise, dumanın nargileden kişinin ağzına ulaşmasını sağlayan bölümdür. Osmanlı kültüründe marpuç hortumunun iç kısmı koyun derisinden yapılırdı. Daha değerli nargilelerdeyse marpuç hortumunun iç kısmında ceylan derisi gibi daha kaliteli deriler de kullanılmaktadır.