Nasihatname nedir, özellikleri nelerdir?
Klasik Türk Edebiyatı öyle geniş konulara sahip öyle derin bir edebiyattır ki; bu sebeple şairler işledikleri konuların çeşitliliğine göre birden fazla tür üretmişlerdir. Şimdiki yazımızda bu türler arasından sizlere tanıtacağımız ise nasihatnamedir. Nasihatname Farsça’da ”nasihat, öğüt kitabı” anlamını taşıyan bir kelimedir. Okuyanları ahlaki ve sosyal açıdan kemale ulaştırmayı amaçlayan ve böylece olgun insan tipini yetiştirmeyi gaye edinen nasihatnameler ”didaktik” eserler arasında yer alırlar.
Didaktik amaç taşıdıklarından ötürü de açık, sade ve anlaşılır bir dille kaleme alınmışlardır. Komşu hakkından zinaya; evlad sevgisinden riaya kadar birden fazla ve oldukça çeşitli konuyu ele alarak işleyen; bu sayede de topluma yön göstermeyi amaç edinen şairler, ifadenin etkili olması için ise çoğu zaman halk deyimlerine ve yer yer atasözlerine başvurmuşlardır.
Nasihatnameler karşımıza bazen manzum, bazen mensur, bazen ise hem mansur hem mensur olarak karışık bir biçimde çıkmaktadır. Nasihatnamelerde öncelikli olarak insanların iç dünyalarına ulaşmaya çalışan şairler, bu yolda dini – ahlaki – sosyal normlardan faydalanmışlardır. Nihayetinde baktığımızda ahlak ve özel olarak da öğüt konusunu geniş ölçüde işleyen bu tür eserler, yüzyıllarca geniş halk kitleleri tarafından zevkle okunmuştur.
Aynı zamanda bu türde verilen eserlerde tasavvufi nitelikler de gözlemlemek mümkündür. Öyle ki insanları doğru yola sevk etmek amacıyla tasavvuf konularından da zaman zaman faydalanılmış olup, özellikle Hz. Peygamber’in iyi ve güzel davranışlarını anlatan eserler verilmiştir. Bu sayede insanların kendilerine Hz. Peygamber’i örnek alarak, Allah yolunda onun rehberliğinde ilerlemeleri amaçlanmıştır.
Bu dönemde sayısız nasihatname türünde eserler verilmiştir. Ancak bu eserler arasında en çok bilineni, aynı zamanda bu türü klasik edebiyata da kazandırmış olan Ferüdiddin Attar’ın ”Pendname” isimli eseridir. Yine bununla beraber mensur nasihatnameler arasında Sinan Paşa’nın yazmış olduğu ”Nasihatname” karşımıza çıkar.
