Nefes darlığının nedenleri nelerdir?

Tıbbi adıyla dispne denilen nefes darlığı, kişinin nefes alış verişini fark etmesi, nefes alıp vermede zorluklar yaşaması, göğsünde daralma ve sıkışma hissetmesi olarak tanımlanır. Nefes darlığı genel olarak her türlü solunum güçlüğünü anlatmak için kullanılan bir terimdir. Sağlıklı bir insanda nefes alış verişlerinin farkına varılmaz, çünkü nefes alış verişi vücut tarafından otomatik olarak yapılır. Sağlıklı bir insan dakikada 14-18 defa nefes alıp verir. Bu solunum faaliyeti sırasında solunum kaslarının tükettiği enerji miktarı bütün vücudun tükettiği enerji miktarının %5’i kadardır.

Sağlıklı bireylerde metabolik hızın arttığı, solunum veya dolaşım faaliyetinin organizmanın ihtiyacını karşılayamayacak kadar bozuk olduğu durumlarda insan artık nefes alıp verdiğinin farkına varmaya ve bundan rahatsız olmaya başlar. Nefes darlığının şiddeti hastadan hastaya değişiklik gösterir. Bazı hastalarda ileri derecede solunum yetersizliği olmasına rağmen hasta nefes darlığı olmadığını veya çok hafif nefes darlığı hissettiğini söylerken bazen hafif kronik bronşiti olan hastalar yapılan ölçümlerde solunum kapasitesinde çok ciddi bir bozulma olmamasına rağmen şiddetli nefes darlığı çektiğini belirtir. Bu özelliği ile nefes darlığı bireysel farklılıklar gösterir.

Nefes darlığının birçok nedeni vardır. Nefes darlığına yorucu bir takım fiziksel aktiviteler sonucu metabolizma hızının artması neden olabilir. Bu tür nefes darlığı geçici ve normaldir. Nefes darlığına neden olabilecek en önemli sorun solunum veya dolaşım sisteminde, solunum ve dolaşımı yeteri kadar karşılayamayacak şekilde bozukluk olmasıdır. KOAH, astım, plörezi, bronşit, şişmanlık, tüberküloz zatürre, akciğer kanseri, kansızlık, zehirlenme, bronşektazi, kalp yetmezliği gibi çeşitli kalp hastalıkları nefes darlığına neden olabilmektedir. Ayrıca alerjik reaksiyonlar neticesi üst hava yollarında ödem, meslek hastalıkları, geçirilmiş akciğer hastalıklarının akciğerde yapmış olduğu tahribatlar, bazı romatizmal hastalıklarda akciğerde de tutulum olması, ileri yaşlarda ortaya çıkan akciğer fibrozu, akciğer ödemi, akciğer damarında ortaya çıkan yüksek tansiyon, koroner damar hastalığı, enfarktüs, kalp kapak hastalıkları, kalp ritm bozuklukları ve kalp zarının hastalıkları da neden olabilmektedir.
Nefes darlığı belirtileri genel olarak benzerlik göstermektedir. Spor yaptıktan, koştuktan ya da yorucu bir iş yaptıktan sonra nefes alış verişinin ve kalp atışının hızlanması sonucu görülen geçici nefes darlığı normal olarak kabul edilebilir. Ancak, istirahat halindeyken dahi nefes alıp vermede zorluk çekiliyorsa bu nefes darlığına yol açan bir hastalığın belirtisi olabilir. Nefes darlığı birçok hastalıkta görülebilmekle beraber daha çok akciğer ve kalp hastalıklarında ortaya çıkmaktadır.

Akciğer ve kalp hastalıklarında nefes darlığı aniden ve şiddetli olarak ortaya çıkabildiği gibi; bazı hastalarda başlangıçta efor dispnesi şeklinde başlayan bu belirtiler, hastalığın zamanında teşhis edilmemesi ve giderek kronikleşmesi sonucu şiddetini arttırarak geri dönüşümsüz bir hale gelebilir. Astım, kalp enfarktüsü, akciğer embolisi, zatürre, akciğerin sönmesi gibi hastalıklarda daha önce hiçbir yakınması olmayan hastalarda, acile başvurmayı gerektiren ani ve şiddetli nefes darlığı atakları olabilir.

Nefes darlığı şikayeti ile başvuran hastalarda ilk olarak hastanın öyküsü alınıp muayenesi yapılarak nefes darlığının sebepleri ortaya konulmaya çalışılır. Fiziki muayenenin yanı sıra nefes darlığının nedenini ortaya koymak için akciğer grafisi ve solunum fonksiyon testleri incelenir. Gerekli olgularda EKG, ekokardiografi, arter kan gazları analizleri ve daha birçok laboratuar inceleme yöntemlerine başvurulabilir. Nefes darlığına nende olan durumlara yönelik gerekli tetkikler tamamlandıktan ve altta yatan hastalık ortaya konulduktan sonra derhal bu hastalığa yönelik tedaviye başlanılır.

Astım veya bronşit gibi hastalıklardan kaynaklanan nefes darlığına karşı bronşları gevşetici çeşitli ilaçlar verilebilir. Kansızlıktan kaynaklanan nefes darlığı için ise kansızlığın tedavisi yoluna gidilir. Diğer rahatsızlıklar için de uygun olan tedaviler yapılır. Ayrıca nefes darlığından şikayet edenlerin sigarayı kesinlikle bırakmaları, ağır yemekleri de terk etmeleri gerekmektedir.