Nefesli çalgılar nelerdir?

Çalgı müzik yapmaya yarayan aletlere verilen genel addır. Nefesli diğer adıyla üflemeli çalgılar ise içindeki havanın titreşmesi sonucu sesin oluştuğu çalgıların ortak adıdır.

Nefesli çalgılar Batı müziğinde orkestranın ikinci çalgılar bölümünde bulunmaktadır. Üflemeli çalgılarda çıkan sesin tiz yani ince veya bas ya da kalın olması borunun uzunluğu ile doğru orantılıdır. Boru kısaldıkça ses daha çok tizleşir, boru uzadıkça ses kalınlaşır. Herhangi bir nesneden ses elde etmek için, o nesnede bir titreşim oluşturmak gerekir. Üflemeli çal¬gılar, temel olarak içi boş, silindir biçimli bir gövdeden oluşur. Ağızlık bölümünden üflen¬diğinde gövdenin içindeki hava sütununun titreşmesiyle ses elde edilir.
Üflemeli çalgılar üç gruba ayrılır :
1- Tahta nefesliler (Flüt, ney, obua, klarnet, fagot, saksafon)
2- Bakır nefesliler (Korno, trompet, trombon, tuba)
3- Diğer nefesli çalgılar (Kaval, mey, zurna, flüt, sipsi, tulum)

Flüt: Nefesli çalgılar içinde en çevik ve en hünerli çalgıdır ve hemen hemen her şeyi çalmak mümkündür. Tek dil, çift dil, üç dil ve kurbağa dili teknikleri ile rahatlıkla yapılır. Flütün kreşendo ve dekreşendo imkanları diğer çalgılara göre daha kısıtlıdır. Bazı tril ve tremololar ise imkansızdır . Bilhassa ince seslerdeki gür pasajların çalımında çok nefes harcanması gerektiğinden dolayı cümle yapısı, flütçüye arada bir nefes alma ihtiyacını giderecek boşluklar içermelidir.

Zurna : Türkiye’nin birçok yerinde kullanılan, tahta, metal ve kamış kullanarak yapılan, yüksek sesli, bundan dolayı büyük davul ile birlikte çalınan, nefesli bir çalgıdır.

Ney: Kamıştan yapılan nefesli bir çalgıdır. Ve oldukça popülerdir. Özellikle ilahiye merak duyanların e sevdiği çalgıdır. Yedi delikli ve çeşitli cinsleri olan Türk sanat müziği üflemeli çalgısıdır. Ney çalan kişiye “neyzen” denir. Neyin ilk örneği Sümerlerde görülmektedir. Ney dokuz boğumdan oluşmaktadır. Boğumların çatlamaması için çevresine gümüş tel sarılmaktadır. Deliklerinin altı tanesi üsttedir. Üflenen kısmına fildişi, ya da kemikten yapılan bir parça takılır. Ağız bölümüne takılan parçaya “prazvana”, üflenen bölüme ek olarak takılan parçaya ise “paşpare” adı verilmektedir. Ney gerek çalgı olarak gerekse Mevlana’nın yüklediği mecazi anlam olarak Mevlevilikte önemli bir yer tutan bir çalgıdır.

Obua : Ağız ve hava basıncıyla çalınan nefesli çalgılardandır.

Klarnet : Klarnet sert ve dayanıklı ağaçlardan genel olarak abanoz ağacından yapılan üflemeli çalgı türüdür. Ayrıca metalden yapılanları da vardır.

Fagot : Ahşap nefesli bir çalgıdır. Fagot, çift kamışlı ve tek parçalı bir enstrüman olan curtaltan, 16. yüzyıl’da Avrupa’da türemiştir.

Saksafon : Saksofon veya saksafon daha çok koni ve “S” biçiminde pirinçten üretilen, ağzındaki kamış sayesinde ses çıkaran bir çalgıdır.

Kaval: Çoban çalgısı olarak da bilinen kaval, daha çok şimşir ağacından yapılmakta olup altta 1 ve üstte 7 delikli olarak yapılmaktadır. Dilli kaval ve dilsiz kaval olarak iki türü vardır. Dilli kavalın ucunda ses çıkmasını sağlayan bir düdük bulunmaktadır. Dilsiz kaval ise içi boş bir boru gibi olup çalan kişi nefes teknikleriyle istenen sesi çıkarmaktadır.

Korno:Salyangoz kabuğu gibi kıvrımlı olup bakır borudan yapılan üflemeli bir çalgıdır.

Trompet: Trompet, bakırdan yapılan bir üflemeli çalgıdır. Bir ağızlık ve kendi üzerine kıvrılmış olan silindir şeklindeki borudan oluşmaktadır. Ağız kısmı kase benzeri konik şeklindedir. Ses rengi parlak ve çınlayan bir özelliğe sahiptir.

Trombon: Bakır nefesli çalgılar grubunda bulunan bir çalgıdır. Fincan biçimli bir ağızlığa dayanan dudakların titreşmesi ile ses çıkarmaktadır. Boru uzunluğunu değiştiren ve “kulis” adı verilen bir sürgüsü bulunmaktadır. Bu sürgü trombonun farklı notalarda ses çıkarabilmesini sağlamaktadır.
Tuba :Nefesli bir çalgıdır. Bakır üflemeli çalgılar arasında en kalın sesi çıkarır. Orkestralarda genel olarak bir tane tuba bulunur. Ağızlık bölümü huni şeklindedir. Gövdesinin üzerinde trompette olduğu gibi değişik perdelerden ses veren ve kangal adı verilen ek borular ile bu boruları açıp kapamaya yarayan bir piston düzeneği bulunmaktadır.

Mey: Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinin bir çoğunda çalınan nefesli çalgılardandır. Gürgen, ceviz, erik ağaçlarından daha çok yapılmaktadır.

Sipsi: Nefesli çalgılar grubundan bir çalgıdır. Kabak kemane gibi, Teke yöresi gurbet havası açışlarında sık sık olarak duyulur.

Tulum : Anadolu’nun kuzeydoğusunda Artvin, Rize, Gümüşhane, Ardahan, Erzurum başta olmak üzere bir çok ilde kullanılan nefesli bir çalgıdır.