Nevruz nedir, niçin kutlanır?

Bahar bayramı olarak bilinen Nevruz; Farslardan Kürtlere, Zazalardan Afganlara, Azerilerden Gürcülere, Türkmenlerden Kırgızlara, Kazaklardan Arnavutlara oldukça geniş bir coğrafyada yaşayan birçok toplum tarafından kutlanan bir bayramdır. Doğanın uyanışı ve dünyanın yeniden hayat bulması manasına da gelen Nevruz, tarihçilerin araştırmalarına göre Pers kayıtlarında geçen bir kutlamadır. Yazılı metinlerin incelenmesi sonucunda M.S. 2. yüzyıl civarında Persler tarafından kayıt altına alındığı belirlenen Nevruz Bayramı, İran Takvimine göre yılın ilk günü olarak kabul edilmiştir. Bahai Takvime göre de yılın ilk gününe denk gelen Nevruz, birçok toplum tarafından yeni gelen yılın kutlanmasını ifade etmiştir.

Yüzyıllardır oldukça geniş bir etnik kesim tarafından kutlanan Nevruz, Müslüman olsun olmasın pek çok toplumun önemli günleri arasında olmuştur. İran Takvimi de Nevruz gününü yılın ilk günü olarak esas aldığından, günümüz İran’ında da Nevruz bir kutlama olarak görülmektedir. Dönence ve gündoğumu ile ilgili coğrafi kavramların belirlenmesinden sonra kutlama günü değişen Nevruz, hala bazı toplumlar tarafından 21 Mart tarihinde kutlanmaktadır. Kuzey Yarımkürede yaşayan toplumlar için Yengeç Dönencesi ile de ilgili olan bir tarih olan Nevruz günü, baharın başlaması ve doğanın uyanmasını sembolize etmektedir. 21 Mart haricinde bazı toplumlarda 22 veya 23 Mart tarihinde de kutlansa da tüm toplumlar için Nevruz Bayramı baharın karşılanması manasına gelir.

Bahailer ve Zerdüştler için kutsal olarak kabul edilen bir gün olan Nevruz, bu toplumların çalışmadığı ve tatil olarak kabul ettiği bir tarihtir. Nevruz her ne kadar günümüzde bir Türk efsanesi olarak bilinse de, aslında Kürt efsanelerinde adı geçen Demirci Kawa ile de anılan bir bayramdır. Kürt efsanelerinin dışında Orta Asya’dan Anadolu coğrafyasına kadar yaşamış neredeyse tüm toplumların efsanelerinde geçen Nevruz’un oldukça geniş bir coğrafyada kutlandığı söylenebilir. Göktürklerin meşhur “Ergenekon Efsanesi” ile de ilgili olan Nevruz, Göktürklerin Ergenekon Ovası’ndan çıkarak dünyaya yayıldığı gün olarak kabul edilmiş ve kutlanmıştır. Orta Asya Türklerinin farklı mitlerinde de kendine yer bulan Nevruz, Anadolu’da yaşamış farklı etnik kökenli toplumlarda da kutlanmıştır.

Günümüz tarihçileri Nevruz Bayramı’nı Pers kökenli bir gün olarak kabul etmektedir. Zira 2010 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Nevruz Bayramı’nın özel bir Pers günü olduğunu kabul etmiş ve bunun için bu tarihi “Dünya Nevruz Günü” ilan etmiştir. Bilindiği kadarıyla 3 bin yılı geçen bir süredir Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar oldukça geniş bir coğrafyada kutlanan Nevruz, bilinen insanlık tarihinin en eski özel günlerinden biridir. Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi’ne de giren Nevruz Bayramı, dünyada genellikle 21 Mart tarihinde kutlanır.