Ney nedir?

Oldukça basit bir müzik aleti olmasına rağmen Türk Musikisi açısından son derece önemli olan ney, yüzyıllardan beri birçok insan tarafından üflenmiştir. Birçok Neyzen yani ney üfleyen kişi, toplum içerisinde ruhani duygular ile bağdaştırılmış ve bu kişilere derin bir saygı duyulmuştur. Bir müzik aleti olmasına rağmen ney için “çalmak” fiili kullanılmamakla beraber, Neyzenler arasında “ney üflemek” tabiri kullanılır. Ney üfleyen kimselerin bu kadar basit bir aletten inanılmaz sesler çıkartmasının ancak kendi ruhundan neyin içerisine üfleyerek mümkün olduğuna dair inanışlar, ney için çalmak yerine üflemek fiilinin kullanılmasına neden olmuştur.

Ney, dünya üzerinde bataklık ve sulak alan olan her yerde çok çabuk yetişen bir bitki olan su kamışından yapılır. Dünya genelinde oldukça fazla sazlık olmasından dolayı, Neyzenin kendi ruhuyla tam örtüşecek neyi bulmasının ancak aşkı bulması kadar zor olduğuna dair inanışlar da mevcuttur. Her su kamışı boğumlardan oluşur ancak her su kamışından ney yapılmaz ve yapılsa da iyi bir ney olarak nitelendirilmez. İyi bir ney için kamışın boğumlarının doğru orantıya sahip olması gerekir.

Ney yapımında son derece hassas ölçümler söz konusu olduğundan, kamışın boğumlarının “doğal” bir şekilde ney yapımı için uygun olması gerekir. Bir başka değişle bazı su kamışları, “ney olmak için yetişir“. Ney, 9 boğumlu bir su kamışından yapılır ve her boğumun olması gereken belirli bir uzunluk vardır. Aksi takdirde neyin delikleri kamış boğumlarının tam birleşme noktasına geleceğinden, bu durum hem estetik açıdan hem de akustik açıdan uygun olmayan bir duruma neden olur. Bu nedenle dünya üzerinde bu kadar çok su kamışı olmasına rağmen ney yapılabilecek olanların sayısı o kadar da fazla değildir ve bir su kamışının ney olabileceğini ancak “gerçek bir Neyzen” anlayabilir.

Ney için üflemek fiilinin kullanılmasındaki en önemli nedenlerden bir diğeri de, nefes kullanımının neyden çıkan ses üzerinden muazzam derecede etkili olduğudur. Birçok müzik aletinde herhangi bir elektronik alet olmadan yapılamayacak kadar farklı ses, Neyzenin nefesini kontrol ediş biçimine göre neyden alınabilir. Ney üflenmesinde sıcak, soğuk, şiddetli, rüzgarlı, soğuk nefes gibi değişik kavramlar vardır. Neyin çalınmaya başlanması esnasında iç yüzeyinin soğuk haldeyken Neyzenin çalmaya başlaması ve sıcak nefesinin ney içerisinde dolaşmasıyla beraber ısınması, bir müddet sonra neyin gerçek sesini bulmasını sağlar. Kısacası ney basit bir müzik aletinden öte, hem müzikal anlamda hem de tasavvufi anlamında oldukça derin bir kavramdır.