Nusaybin neresidir?
M.Ö 2270 yılında Nusaybin Sümerlerin üçüncü ur sülalesinden Kral Şulgi tarafından kurulmuş, Babil Kralı Hamurabi döneminde de gelişmiş bağlık ve bahçelik manasına gelen “ARAMİŞ” adı verilmiştir. Araplar Nusibeyh, Asurlar Naşabana, Mitaniler Naspinaizela ismini vermişlerdir. Defalarca istilalara maruz kalan Nusaybin’de günümüze kadar özelliğini yitirmemiş olan Sumoserçehan-telköçek, Ali Gerzan, Şirvan, Aznavur ve Hatem Kaleleri yaptırılmıştır. M.Ö. 1275 – 1500 yıllan arasında bölgenin büyük bölümünde hakimiyet kuran Huri Mitaniler’in başkentliğini yapmıştır. Kral yolunun üzerine kurulan Nusaybin zamanın büyük ticaret merkeziydi. Bugün hudut kapısının yanındaki sütunlarının ünlü Lidya Kralı Giges tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır.
M.S. 80 yılında Urfalı Abgar Krallığının egemenliğine giren şehirde bir fakülte kurulmuş. Günümüze bu binanın zemin katında, rektör Mar Yakup’un mezarı bulunup bu binaya da Mar Yakup kilisesi adı verilmiştir. Bu şehir daha sonra İran ve Bizans imparatorluklarının egemenliğine altına girmiş ve çeşitli savaşlara sahne olmuştur. 640 yılında İslam yönetimine girmiştir. Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi sırasında Türk Osmanlı idaresine geçen Nusaybin, Cumhuriyet Kuruluşundan itibaren ilçedir. Hala Mardin’e bağlı bulunmaktadır.
Gırnavas höyüğü, Nusaybin’in 4 km kuzeyinde, çağ-çağ vadisinin kuzey Mezopotamya ovasına açıldığı yerde vadinin ağzında bulunan bir höyüktür. Şimdikit yüksekliği 25 metredir. Çevresi sulanabilir tarım arazisi ile kaplı olan Gırnavas, bugün oldukça basit bir kanal sistemi ile sulanmakta ve her türlü ağaç ve sebze yetişebilmektedir.
M.Ö. 131 yılında, Nusaybin merkezleri Urfa şehri olan Abgarların egemenliğine girmiştir. Bu krallık M.S. 249 yılına kadar varlığını devam ettirmiştir. Abgar Beyliği, Ermeni baskısına dayanamayarak, şehri terk etmek zorunda kalmıştır. Hıristiyanlık yayılmaya başlaması ile, Hz. İsa’nın seçtiği 72 müjdeciden biri olan Mar Aday, Urfa’nın Hıristiyanlığa geçmesini sağladıktan sonra Nusaybin’e geçmiş ve Hıristiyanlığı burada yaymaya başlamıştır. Daha sonra Mar Aday, öğrencilerinden Mar Mari’yi Nusaybin’e göndermiş ve burada Hıristiyanlık inancının gelişmesini sağlamıştır. Abgar Beyliğinin Arami kökenli olan halkı M.S. 38 yılında dünyanın ilk Hıristiyanları olarak putperestliği bırakmışlardır. M.S. 150 yıllarından sonra Nusaybin ve çevresinde kiliseler ve manastırlar inşa edilmeye başlanmıştır. Roma İmparatoru Septimus Severus, putperest Roma’ya karşı ayaklanan ilk Hıristiyanları M.S. 197 yılında egemenliğine altına almıştır. 303 yılında Nusaybin’de Hıristiyanlara karşı bir ayaklanma başlamış ve birçok Hıristiyan öldürülmüştür. Mazıdağı eteklerinde 4000 civarında Hıristiyan yok edilmiştir. Mar Yakup Nusaybin’deki kilisenin küçük olması nedeniyle 313 yılında Mar Yakup Kilisesi’ni inşa ettirmeye başlamıştır.
Selmani Pak ya da Selmân-i Farisi’nin Hz.Muhammed’in (S.A.V.) berberliğini yaptığı söylenir. İsfahanlı Selmân-i Pâk Mecusi yani ateşperestti. Resulullah’ın huzurunda ve sohbetinde kemale erer ve Hz. Ömer zamanında yüksek makamlara getirilir.
Sasaniler tarafından 451 yılında Şirvan Kalesi, Bizanslıların saldırılarını önlemek amacıyla yapılmıştır. 451 yılında Bizanslılarla Sasaniler arasındaki vuku bulan bir savaşta Sasaniler galip gelmişlerdir. Nusaybin ilçesinin 14 km kuzey doğusundaki Aznavur kalesi,bir diğer önemli kale olup, geniş bir tepenin zirvesinde bulunmaktadır. Kale 970 yılında Hamdan Bin Al Hasan, Nasır Al-Davla bin Abdullah bin Hamdan tarafından yapılmıştır. Doğudan batıya uzunluğu tam 400 metredir. Kalede 14 burç, 2 gözetleme kulesi bulunmaktadır.
Eski kışla civarına düşen ve eski yapısından sadece minaresi kalan Kışla Camii 1588 yılında Mervani hanedanından Behlul Beg b. Elvend Beg’in yaptırılmıştır.
Haydam Kalesi Günyurdu ile Dibek köyleri arasında bulunmaktadır. Bagok dağımn doruk yamacındadır.1351 yılında Bizans imparatoru II. Konstantin’in emri ile yapılmıştır. Kalenin 10 burcu, 3 gözetleme kulesi ve içinde oturma odaları bulunmaktadır.
Saçlı Ali ya da Yeni Kale Bizans İmparatoru II. Konstantin’in buyruğu ile Dimitriyos’a yaptırılmıştır. Kale Midyat-Nusaybin Kervan Yolu üzerindeki boğazın dar geçidinde, tek parça bir kayalık düzlüğünde yapılmıştır. Kale Roma-Bizans stilinde inşa edilmiştir.
Nusaybin’in 15 km. kuzeydoğusunda bulunan Marin Kalesi, eski Merdis şehrinin üzerindeki yüksek kayalıklarda yapılmıştır. Çevre genişliği yaklaşık 1500 metredir. 12 kule ve burcu bulunmaktadır.
Merpis-Mariis-Marin harabeleri Nusaybin’in 15 km. kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Burası Mezopotamya’nın en eski ve en büyük şehirlerinden biridir. Tarihin çok eski bir şehri olan Eskihisar (Marin), bugün taş ve toprak yığını halindedir. Harabeler arasında Roma, Bizans ve Süryanilere ait birçok kilise kalıntısı bulunmaktadır.
Hafemtay Kalesi, Nusaybin’in 20 km kuzeydoğusunda, Suriye sınırına yakın bir tepe üzerinde Romalılar tarafından yaptırılmıştır. Tepenin doğusunda Nusaybin-Midyat kervan yolu geçmekteydi. Romalıların Suriye’den gelecek tehlikeler için inşa etmişlerdir.
Zeynel Abidin Camii, Hz. Muhammed’in torunlarından Zeynel Abidin ve onun kız kardeşi Zeynep’in türbelerinin bulunduğu, ilçenin en önemli camisidir.
Mar Yuhana Kilisesi (Devr-Gazel), Mar Evgin Manastırının doğusunda bulunmaktadır. Bir takım eski yapılardan oluşmaktadır. Halk arasında “Deyr-Gazel” diye anılmaktadır. Mar Evgin Manastırına 5 km. uzaklıktadır.
Mar Aho Kilisesi, Mor Bobi Kilisesi, Mar Abramam Manastırı, Mor Evgın Manastırı, Ramanus Harabeleri, Pınarbaşı (Serekanı) ve Dırım (Sahban) Harabeleri, Şeyh Bat Türbesi, Pir Kemal Türbesi, Ömer Türbesi, Hetabin Harabeleri Nusaybin’in diğer önemli tarihi eserleridir.