Öfke nedir, nasıl kontrol edilir?

Öfke fizyolojik ve biyolojik başka değişikliklerin eşlik ettiği, hafif iritasyondan, şiddet ve baş kaldırışa kadar değişim gösterebilen bir duygudur. Öfke sırasında kalp atışları hızlanmakta, tansiyonda yükselme, adrenalin ve noradrenalin gibi hormonların

değerlerinde yükselme meydana gelir. Eksternal ve internal olaylar öfkeye neden olmaktadır. Genellikle bir tek insana, bir olaya veya can sıkan bir soruna karşı öfke duyulabilir. Daha önceden başımızdan geçen travmatik olaylarda, öfkenin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Öfke kontrolü ele almak için odaklanan bir duygudur. Tamamen sağlıklı insanlar tarafından yaşanan bir duygu olan öfke, herkesin başına gelebilecek bir durumdur. İnsanlar başkaları tarafından aşağılandığı, hatalarının yüzlerine vurulduğu, kırıldığı ya da haksızlığa uğradığı zamanlarda sık olarak öfkelenir. Bu duygu kişiye dost veya düşman olabilir. Eğer kontrolü ele alınırsa, yaşamın içinde pozitif bir rol oynar. Haksızlıklar karşısında savaşmaya, ayakta kalabilmeye ve yaşamda değişiklik zamanı geldiğini anlamaya yardımcı olan bir duygudur. Öfkenin sonunda şiddete başvurmamak gerekmektedir. Bunun sadece bir duygu olduğu unutulmamalıdır. Öfke anında nasıl davranılacağı sadece kişinin kendisine bağlıdır. Burada önemli olan kişinin nasıl hissettiği değil, bunda nasıl tepki verildiğidir. Öfkenin kontrol edilemediği zamanlarda iş yerinde ve evde şiddet, eşler arasında boşanma, madde bağımlılığı gibi olaylar olabilir. Günümüzde insanların maruz kaldığı stresli yaşam, oldukça büyük boyutlardadır. İş yükünün ve güvensizliğin altında ezilen kişiler, çeşitli zor koşullarla karşı karşıya kalırlar. Öfkenin altında önemli değerleri etkileyen etkenler üzerinde kontrolü kaybetme duygusu yatar. Bunlar sevilen bir insan, onur, gurur, para, zaman ve eşitlik gibi değerlerdir. Öfke anında buna neden olan değeri düşünüp, bu enerji patlamasının bunu alt edeceği sanılmakta ya da bu enerji patlamasıyla önümüze gelen bariyerleri kıracağımız düşünülmektedir. Bu sırada sonuçları düşünülmediğinden, olayın sonunda pişmanlık oluşur. Fiziksel saldırılarda, öfkenin kişiye enerji vermesi olumlu kabul edilebilir. Ancak bu durum çoğunlukla kişilere fazladan stres yaşatmaktadır. Öfke nöbetlerinin sık yaşanması kalp hastalıklarının ve kalp krizlerinin en büyük etkenlerinden biridir.

Öfkenin dışa vurulması nasıl olur?

• Öfkenin ifade edilmesi olağan, dürtüsel ve doğal bir davranış biçimidir. Bu duygu tehlikenin karşısında verilecek doğal bir cevaptır. Saldırı sırasında kendimizi savunmak için saldırgan, güçlü duyguları ve davranışları ortaya çıkarmaktadır. Yaşamın devam etmesi için belli bir oranda öfke gereklidir.
• Kişiler kendilerini öfkelendirecek olan herkese ya da her olaya fiziksel bir tepki gösteremez. Yasalar, toplum ve sosyal normlar karşısında öfke kişileri belli bir noktaya kadar götürebilmektedir.
• Kişiler öfkeyle savaşmak için, bilinçli veya bilinçsiz olarak farklı süreçlerin içinden geçmektedir. Bu duyguyu dışa vurma açısından en etkili olan yol, kişinin kendini saldırgan olarak değil, etkili olarak dışa vurması gerekir. Bunu yapmak için önce ihtiyaçlar belirlenmeli ve diğer insanları kırmadan bunların nasıl karşılanacağı bulunmalıdır. Etkili olma talepkar ve baskıcı bir tutumda olmayı gerektirmez. Bu hem kişinin kendine, hem de başkalarına karşı saygılı olması anlamını taşımaktadır.
• Öfke baskılanıp, farklı bir normda baştan şekillendirilebilir. Bu öfkeyi içimizde tutup, konu hakkında hiç düşünmeden sadece pozitif şeylere odaklanmakla gerçekleştirilebilir. Burada olan gaye öfkenin bastırılması ve daha yapıcı olacak bir davranış şekline dönüştürülmesidir. Burada olan tehlike öfkesini dışa vuramayan kişinin, bunu kendisine doğru yöneltmesidir. Bu da kişide depresyon veya hipertansiyon gibi neticeler verir.
• İfade edilememiş olan öfke kişide patolojik davranışların ortaya çıkmasını sağlayabilir. Diğer kişileri küçümseyici, eleştirici ve öfkesini yapıcı olarak dışa vuramayan kişiler, yaşamında diğer kişilerle başarılı ilişkiler yürütemez.
• Kişiler kendi iç dünyalarında olduklarında sakinleşebilir. Bu gibi zamanlarda kalp atışlarının yavaşlaması, sakinleşmesi ve kabarık duyguların sönmesine izin verilmesi gerekir. Eğer bunlar yapılmadığında, bu durum başka kişilerin lehine olur.

Öfke kontrolü nasıl olur?

Öfke kontrolünün amacı kişinin içinde büyümüş duyguları ve öfkenin neden olduğu dalgalanmaların azaltılmasıdır. Çevremizde bulunan ve bizleri kızdıracak kişilerden kurtulmak ve onları değiştirebilmek mümkün olmadığından, kendi tepkilerimizi kontrol altına almamız gerekmektedir. Kişilerin öfkeye olan yatkınlığını, içlerinde bulunan öfke duygularını, kişinin bu duygularla nasıl başa çıkılacağını ölçen bazı psikolojik testler bulunur. Bununla ilgili nasıl bir sorunun olduğunun farkına varabilmek, öfke kontrolünü sağlamak açısından önemli bir çalışmadır.