Omurilik felci nedir?

Omurga, bir taraftan vücudumuzun dik durmasını, diğer taraftan içindeki kanaldan geçen omuriliğin korunmasını sağlayan kemik zinciridir. Omurilik beyin kökünden başlayarak, kuyruksokumuna kadar uzanan ve beyin ile organlar arasındaki irtibatı sağlayan merkezi sinir sistemidir. Spinal cord (kord okunur) veya medula spinalis olarak adlandırılan omurilik, beyinden gelen cevapları da beyne cevapları da beyne iletmektedir.

Omurilik, omurga kanalının içinde beynin bir uzantısı olarak devam eden son derece hassas bir organımızdır. Omurilik sayesinde kollar, gövde ve bacaklar hareket ettirilebilir, tene dokunulduğunda hissedebilir ve iç organların normal çalışması sağlanabilir.Omurga tarafından iyi korunmuş olan omurilik hasar gördüğü zaman yalnızca felce neden olmaz aynı zamanda mesane, bağırsak gibi organlarımızın normal çalışmasını ve cinsel fonksiyonları bozar.

Bilindiği gibi bütün motor ve duyu faaliyetleri omurilik tarafından yaptırılır ve kontrol edilir. Omurilik bunun yanında tek başına refleksleri kontrol etmektedir. 33 kemikten meydana gelen omurga sistemimizin her birine vertebra (omur) adı verilmektedir. Bu omurların bulundukları bölgeye göre şekilleri bazı farklılıklar göstermekle birlikte genel anatomik yapıları aynıdır. Bu şekil farklılıklarına göre sınıflandırılmış olan omurlar 5 ana grupta ele alınmaktadır.

Buna göre;
1.Cervikal ( Dorsal) Vertebraları
1.Cervikal Vertebraları.
2. Torakal (Dorsal) Vertebraları
3. Lomber Vertebraları
4.Sakral Vertebraları
5.Coxygeal Vertebraları
Omurilik felci yapan sebeplerin başında trafik kazaları gelmektedir. İkinci en büyük neden yüksek yerlerden düşmelerdir. Bunları, ateşli silah yaralanmaları, sığ suya balıklama atlamalar, kesici ve delici aletlerle yaralanmalar ve sportif kazalar takip etmektedir. Bu tip durumlarda omurgayı meydana getiren omurlardan bir veya bir kaçının kırılması sonucu omurilikte kesikler meydana gelebilir. Ayrıca, iltihabi durumlar, tümörler, omurgadaki kireçlenmeler de omurilik felcine yol açabilirler.

Omuriliğin içinde, çevresinde ve omurgada gelişen bir hastalığın, omuriliği sıkıştırması, baskıya uğratması veya zedelemesi sonucu omurilik felci ortaya çıkabilmektedir. Bu hastalık grupları urlar (Tümörler), enfeksiyonları, yumuşak doku hastalıkları, travmalar adı altında toplanmışlardır.

Omurilik felcinin etkileri şunlardır:
1- Tetraplegia: Omuriliğin boyundan zedelenmesi sonucu kolların hareketi,gövdenin hissi,bacakların hareketi yok olur. Kişi nefes alma ve öksürmede son derece büyük güçlük çeker. Yüzünü, boynunu, omuzlarını, ellerini ve kollarını hissedebilmesine rağmen gövdesini ve bacaklarını hissedemez.
2- Parapleji: Parapleji, genellikle boyundan aşağıdaki kısımlarında meydana gelen zedelenmelere bağlı gerçekleşen felç türüdür.
3- Low Paraplegia: Sırtın altında meydana gelen omurilik zedelenmesi bacakların hareketinin tamamen ya da kısmen kaybına yol açar.

Omurilik zedelenmesinin dereceleri ise şunlardır:
1. DERECE:
Başka bir desteği olmadan kişi tek başına oturamaz. Her hareket için dış desteğe ihtiyaç duyar.

2. DERECE :
Kişi dirseklerini dik tutarak kollarının ve ellerinin yardımıyla tek başına oturabilir. Ancak kollarını kaldıramaz. Her zaman yanında bir yardımcı bulunması gerekir.

3. DERECE:
•Kişi yalnızca bir kolunu omuz hizasının altına kadar kaldırabilir. Diğer kolunu kaldıramaz yalnızca destek almak için ona dayanabilir. Her zaman yanında bir yardımcı bulunması gerekir.
4.DERECE:
Kişi bir kolunu omuz hizasından yukarıya kaldırabilir ve bükebilir. Diğer koluyla sadece tutunarak destek alır. Kollarının desteği olmadan tek başına oturabilir.

5. DERECE :
Kişi hiçbir yerden destek almadan oturabilir. İki kolunu aynı anda her yöne hareket ettirebilir.

6. DERECE :
Kişi destek almadan oturabilir. Kollarıyla top atabilir ve top tutabilir. Yardımcıya ihtiyacı yoktur.
Eğer, omurilikte tam bir kesi oluşursa, bunun dikilmesi, ilaçla ya da fizik tedaviyle eski haline gelmesi mümkün değildir. Bundan dolayı omurilik felçlilerinin % 80-90’ı tekerlekli sandalyeye mahkum kalmaktadırlar. Bu türden bir kaza geçirmiş olan insanlarda omurga zedelendiği halde, omurilik herhangi bir hasar görmeyebilir. Bu durumda hastayı yapılacak müdahale ve ilk yardım büyük önem kazanmaktadır. Olay anında bilinçsiz bir şekilde yapılacak bir müdahale, omurilikte kesiye neden olabileceği gibi, tam olmayan bir kesiyi de tam bir kesi haline dönüştürebilmektedir. Bundan doalyı eğitilmiş bir ilk yardım ekibinin müdahalesi şarttır.

Hastaların uygun bir merkeze getirilmeleri büyük önem arz etmektedir. Bir hastaneden bir diğerine sevk edilen hastalarda omurilik felci riski artmaktadır. Hastaneye gelen omurilik felçlisinin, iyi bir rehabilitasyon görebilmesi için çok iyi yetişmiş bir ekibe ihtiyacı vardır.

Şunu bilmek gerekir ki omurilik zedelendikten sonra tekrar tedavi edilmez ve tekrar büyümez. Eğer omurilik “omurga şoku”nu atlatabilirse kısmen iyileşmeler olabilir. Omurga şoku her omurilik zedelenmesinden hemen sonra ortaya çıkar, omurilik çalışmasını durdurur ve kişi hareket edemez. Omurga şoku bir kaç saatten 6 haftaya kadar sürebilir.