Osmanlı Devleti gerileme dönemi olayları nelerdir?
Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi, Osmanlı tarihinde 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması’ndan başlayarak, 1792 yılında imzalanan Yaş Antlaşmasına kadar geçen süreye denir. Gerileme döneminde şu padişahlar tahtta bulunmuştur.
1- II. Mustafa
2- III. Ahmet
3- I. Mahmut
4- III. Osman
5- III. Mustafa
6- I. Abdulhamit
7- III. Selim
Osmanlı Devletinin bu dönemde takip ettiği politikanın genel amacı Karlofça ve İstanbul Antlaşmasıyla kaybedilen yerleri geri almak ve mevcut toprakları korumaktır.
Gerileme döneminde Venedik, Avusturya, Rusya ve İran ile mücadele edilmiştir. Osmanlı Devleti bu mücadeleler neticesinde toprak kaybetmeye devam etmiştir.
Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu m durum, devletin batıdan geri kaldığını göstermiş ve 1718 yılındaki Pasarofça Antlaşmasıyla başlayan Lale Devri olarak adlandırılan dönemde ilk defa batıdan yararlanarak çeşitli ıslahatlar yapmaya başlamıştır.
Karlofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti bir takım önlemler almaya başlamış ve mali, iktisadi, ve idari alanlarda yapılanmaya gitmiş, ordu ve donanmanın yenilenmesi çalışmalarını başlatmıştır. III. Ahmet döneminde Osmanlı Devleti Avrupa’ya geçici elçiler göndermiştir.
Bu dönemde matbaa getirilmiş, İstanbul’a bir kâğıt ve kumaş fabrikası kurulmuş, ilk özel matbaa kullanılmıştır.
Rusya’nın Çarı I. Petro Rusya’yı güçlü bir devlet haline getirmek için ordu ve donanmada yenilikler yapmış sonrasında I. Petro Osmanlı topraklarını ele geçirmeyi istemiş ancak bunu yapacak cesareti kendisinde bulamamıştır. Bu dönemde Rusya İsveç’e savaş açmıştır. Paltoca savaşında İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ı mağlup etmiş ve Demirbaş Şarl Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır. Rusya ise Demirbaş Şarl’ı takip ederek Osmanlı Devleti’nin topraklarına girmiştir. Osmanlı Devleti bu yüzden Rusya’ya savaş açmıştır. Prut adı verilen bu savaşta Baltacı Mehmet Paşa Rusya ile anlaşma yolunu seçmiştir.
1711 yılında yapılan Prut Antlaşması ile;
1- Azak kalesi Osmanlılara geri verilmiştir.
2- Ruslar, İstanbul’da devamlı bir elçi bulunduramayacaktı.
3- İsveç Kralı Demirbaş Şarl ülkesine serbestçe dönebilecekti.
Osmanlı – Avusturya – Venedik Savaşı ve Pasarofça Antlaşması
Osmanlı Devleti, Karlofça Antlaşmasında kaybetmiş olduğu Mora’yı ele geçirmek isteyince Avusturya, Osmanlı Devleti’nin Karlofça Antlaşması’na aykırı davrandığını ileri sürmüş ve Osmanlı Devleti Avusturya’ya savaş açmıştır. Osmanlı Devleti bu savaşta mağlup olmuştur. Avusturya ile 1718 yılında Pasarofça Antlaşması imzalanmıştır Bu antlaşmaya göre:
1- Yukarı Sırbistan, Belgrad ve Banat yaylası Avusturya’ya verilmiş.
2- Dalmaçya, Bosna ve Arnavutluk kıyıları Venedik’e verilmiş.
3- Mora Yarımadası ise Osmanlılarda kalmıştır.
Osmanlı Devleti’nin topraklarını ele geçirmek için Rusya ve Avusturya aralarında bir anlaşma yaptılar.
Rusya’nın Karadeniz’e inmek ve Kırım’ı ele geçirmek istiyordu. Avusturya’nın ise Bosna-Hersek ve Sırbistan’ı ele geçirmeyi amaçlıyordu.
Rusya Osmanlı Devleti’nin, İran ile savaşta olmasından yararlanarak Azak Kalesine saldırmıştır.. Osmanlı Devleti yinede Rusya’ya savaş açmış ve Avusturya ise Rusya’nın yanında yer almıştır.
Osmanlı Devleti bu savaşta Rusya’yı yenmiştir. Avusturya ile 1736 yılında Belgrad Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile Avusturya Pasarofça Antlaşmasıyla adlığı yerleri Osmanlı Devleti’ne geri vermiştir.
Savaşta tek başına kalan Rusya barış istemiş ve netice olarak Rusya ile 1739 yılında Belgrad Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre:
1- Rusya Kırım’dan çekilecekti.
2- Azak kalesi yıkılarak Rusya’ya verilecekti.
3- Rusya Karadeniz ve Azak denizinde savaş gemisi bulundurmayacaktı.
Ancak Rusya emellerinden hiçbir zaman vazgeçmemiştir. Nitekim, Lehistan Rusya’ya yenilince Lehistan halkı Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır. Rusya bunu bahane ederek Osmanlı topraklarına girmiş bunun üzerine Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş açmıştır. Osmanlı Devleti bu savaşı kaybetti. Rusya hemen Kırım’ı işgal etti. Ruslar Cebelitarık boğazını aşarak Çeşmeye gelmiş ve burada bulunan Osmanlı donanmasını 1770 yılında yakmıştır. Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre:
1- Kırım’a bağımsızlık verilecek ve Kırım halkı dini konularda Halife’ye bağlı olacaktı.
2- Rusya Karadeniz’de donanma bulundurabilecek.
3- Ticaret gemileri boğazlardan Akdeniz’e geçebilecek.
4- Osmanlı Devleti’ndeki Ortodoksların haklarını Rusya koruyabilecek.
5- Boğdan, Eflak, Besarabya Osmanlılara verilecekti.
Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonra Rusya Kırım’ı işgal etmiştir. Osmanlı Devleti de bunun üzerine Rusya’ya savaş açmış ancak Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kalmıştır. Avusturya Osmanlı Devleti ile 1791 yılında Ziştovi antlaşmasını yaparak savaştan çekilmiştir. Bu antlaşmayla, Avusturya, savaşta aldığı toprakları Osmanlı Devleti’ne geri vermiştir. Rusya, savaşa tek başına devam etmek istemediği için 1792 yılında Yaş Antlaşmasını imzalamıştır.. Bu antlaşma ile Dinyester nehri iki ülke arasında sınır kabul edilmiş. Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu kabul edilmiştir.
Gerileme döneminde Osmanlı Devleti ile İran arasında uzun süren savaşlar yapılmış netice olarak 1746 yılında anlaşma sağlanmıştır. Bu antlaşmaya göre, Kasr-ı Şirin Antlaşması’nda yer alan sınırlar yeniden sınır kabul edilmiştir.