Osteoporoz nedir, nasıl oluşur?

Osteoporoz vücutta bulunan kemiklerin sertliklerinin azalması ve kalitelerinin bozulması nedeniyle daha kırılgan ve zayıf bir hale gelmesinden oluşan, iskeletin tümünü etkileyen bir rahatsızlıktır. Günümüzde insanların yaşam süresinin uzamasından ve yaşlı insan sayısındaki artıştan dolayı en sık görülen rahatsızlıkların başında gelir. Yapılan araştırmalar 50 yaşın üstündeki her 5 erkekten birinin, her 3 kadından birinin yaşamının bir döneminde kemiklerinde kırık sorununu yaşadığını ortaya koymuştur. Kemiğin gözenekli bir dokuya dönüşmesi ve beraberinde kemiğin erimesiyle ortaya çıkan osteoporozda kemiklerde az yoğunluk ve dirençsizlik meydana gelmiş ve protein ağı kötüleşmiştir. Kemik lamellerinin azalmasından ortaya çıkan rahatsızlık, menopoz dönemine girildiğinde daha fazla artış gösterir.

Osteoporoz neden önemlidir?

• Günümüzde en çok görülen kemik hastalığı olarak kabul edilmektedir.
• Yaşam süresindeki artıştan kaynaklanan nedenlerle osteoporoz ve buna bağlı kırıkların arttığı tespit edilmiştir.
• Günümüzdeki ekonomik ve sosyal problemleri arasında yer alır.
• Osteoporoz önlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalıktır.
• Osteoporozlu olan ya da düşük kemik yoğunluğu olan hastaların çoğu bunun farkında değildir.
• Osteoporoz sebebiyle bir yıl içinde çok sayıda kalça, omur, el bileği ve diğer vücut bölümlerinde kırıklar meydana gelir.
• Kalça kırığı geçirenler kişilerin yaklaşık olarak % 20 ‘si bir yıl içinde yaşamını kaybetmekte, % ‘u ise sakat kalmaktadır.

Osteoporoz kadınlar ve erkekleri nasıl etkiler?

Bu sorun genellikle kadınları etkileyen bir sağlık problemi olarak görülse de, erkeklerinde bundan etkilendiği bilinir. Osteoporoz için en büyük risk faktörü yaşlılıktır. Çağımızda gelişen teknolojiyle birlikte hastalıklar önlenmekte ve tedavi edilebilir hale gelmiştir. Bu durum insanların yaşam süresini uzatan bir etkendir. Ancak yaşlanmayla artış gösteren diğer hastalıklar gibi osteoporozda sağlık sorunlarının başında gelir. Bu rahatsızlıktan hayatını kaybedenlerin oranı kanser ve kalp hastalıklarından sonra üçüncü sırada yer alır. Bu sebeple erkek ve kadın olsun osteoporozdan korunmak için önceden gereken önlemler alınmalıdır. İnsanların 45-50 yaşlarından itibaren kemik yoğunluk ölçümünü yaptırması önerilir. Osteoporoz için risk faktörlerine sahip olan kişilerin ya da önceden kemik kırığı öyküsü yaşayanların taramadan geçmesi gerekir.

Osteoporozla kemik kaybı hangi yaşlarda başlar ve hangi organları etkiler?

Canlı dokular olan kemiklerin kendi içinde yıkım ve yapım faaliyetleri gerçekleşir. Bu işlem kişilerde 30 yaşına kadar düzenli bir şekilde sürerken, bu yaştan itibaren kurulan dengeyle beraber yıkım daha fazla olur. 30 yaşından itibaren kemik yoğunluğu kadınlarda yılda % 0,5 kadar geri dönüşü olmayan şekilde azalır. Bu menopozla birlikte artar ve kemik dokusu kaybedilir. Bu ilerleyen dönemde kemik kırıklarına sebep olur. Osteoporoz vücutta yükü taşıyan omurları fazla etkiler. Araştırmalara göre osteoporoz % 47 oranında omurları, % 20 oranında kalçayı, % 13 oranında bilekleri, % 20 oranında diğer bölgeleri etkilemektedir. Omurları etkilediği zaman çökme kırıkları meydana geldiğinden, ileri yaşlarda boyun kısalması olur. Bundan başka kalça ve diğer kemiklerde ölümcül kırıklar oluşabilir.

Osteoporoz için risk faktörleri nelerdir?

Bu rahatsızlıkta çok sayıda risk faktörü bulunur. Bunlardan ırk, yaş, kalıtsal özellikler gibi değiştirilemeyecek faktörler bulunduğu gibi sedanter yaşam, düzensiz beslenme, sigara alışkanlığı gibi değiştirilebilir faktörlerde bulunur. Kişilerin büyüme ve gelişme dönemlerinde yeteri kadar kalsiyum alması, ilerleyen dönemde kemik yoğunluğunun korunması açısından önemlidir. Vitamin ve minerallerin az miktarda alınması, sodyum, uyuşturucu, potasyum, kafein, alkol ve sigara gibi maddelerin aşırı tüketilmesi osteoporoz açısından risk kabul edilir. Düzenli yapılan egzersizler ise kemik yoğunluğunu arttırıcı etki yapmaktadır. Genel olarak risk faktörleri şunlardır;

• Küçük kemikli kadınlar
• Açık tenli insanlar
• Ailede genetik olarak osteoporoz sorununun olması
• Diyabet hastalığı
• Böbrek hastalığı, karaciğer sorunları ve tiroit bezi bozuklukları
• Antiasitler, kortizon, epilepsi ilaçları ve diüretiklerin kullanımı
• Sigara alışkanlığının ve alkol tüketiminin olması
• Güneş ışığına az çıkmak

Osteoporoz tanı yöntemleri nelerdir?

Bu rahatsızlığın teşhisi kemik mineral yoğunluğunun ölçümüyle yapılır. Kişiler kemik mineral yoğunluğuna göre üç kategoride sınıflandırılır. Bunlar kemik yoğunluğu normal olanlar, düşük kemik kütlesi yani osteopeni ile osteoporozdur. Kişide kemik mineral yoğunluğunun düşük çıkması kırık riskini arttırıcı bir etkendir.

Osteoporozdan korunma yolları nelerdir?

İleri yaşlarda oluşabilecek bu rahatsızlıktan korunmak için, çocukluk çağından itibaren, yaşam boyu devam etmesi gereken önlemler alınmalıdır. Bunun için yeteri kadar kalsiyum alınması, düzenli olarak egzersiz yapılması, kadınlarda östrojen düzeyini, erkeklerde testosteron düzeyini korumak gerekir. Çocuklukta, adolesan dönemde ve geç erişkinlik çağında güçlü kemiklerin oluşturulması ileri yaşla birlikte osteoporoz gelişiminden korunmak için yapılmalıdır. Kişilerin düzenli fiziksel aktivitede bulunması kemiklerin kuvvetini arttıran en büyük etkenler arasındadır.