Otizm neden olur?

Otizm yaşamın ilk üç yılı içinde çıkan ve yaşam boyu kişiyi etkileyen, sosyal iletişimde, sözel ya da sözel olmayan iletişim sorunlarıyla, tekrarlayıcı davranışla, kısıtlı ilgi alanları ile kendini gösteren, gelişimsel bir problemdir. Toplumda etkili olan rahatsızlık her 110 çocuktan birini etkiler. Hastalığın verdiği belirtiler bu sorunu asperger sendromu gibi diğer sorunlardan ayırır. Kalıtımsal kökenli olmasına rağmen, karmaşık bir yapısı vardır. Nadiren doğumda sakatlıklara neden olan etkenlerle bağlantılı olur. Bazı uzmanlara göre çocukluk döneminde yapılan aşıların bunda etkili olduğu düşünülmektedir. Hastalık beynin çok sayıda bölümünü etkilemesine rağmen, bunların neden geliştiği bilinmez. Aileler çocuklarındaki belirtileri gözle görülür şekilde yaşamın ilk iki yılında fark edebilir. Erken müdahale edilirse, çocukların kendine bakma yetisi, sosyal ve iletişimsel bazı alışkanlıklar kazandırılır. Bu hastalığın çaresi yoktur. Bu çocukların az bir bölümü yetişkinliğinde bağımsız olarak yaşayabilir.

Otizm belirtileri nelerdir?

Hastalık değişik belirtiler gösterir. Otistik çocuklarda üç yaşından önce bazı alanlarda gecikme ya da anormal fonksiyon görülür.

• Sosyal etkileşim
• Sosyal iletişimde kullanılan dil
• Hayali ya da sembolik oyun oynama

Çocuklara otistik tanısı koyulabilmesi için, bu kriterlerden 6 tanesini karşılaması gerekir.

Sosyal etkiletişimde bozukluk: Çocuklarda bu alanda en az iki tane semptom olmalıdır. Bunların içinde çocuğun sosyal etkileşiminde zorluk yaşaması, gelişimine uygun olan yaşıtlarıyla ilişkilerde eksiklik olması, başarılarını, ilgi alanlarını ya da hoşlandığı konuları başkalarıyla paylaşmakta ilgisiz kalması, sosyal etkileşime katılmama ve duygusal etkileşime cevap vermeme ya da katılmama gibi belirtiler yer alır.

İletişim bozukluğu: Çocuklarda bu alanda en az bir tane semptom olmalıdır. Bunlar dilin gelişiminin gecikmesi ya da dil gelişiminin olmaması, çocuğun bunu hareketlerle bile telafi edememesi, diğer çocuklarla konuşmayı başlatmak ya da devam ettirmek için isteksiz olunması, kalıplaşmış ve tekrarlayan dil kullanımının bulunmasıdır.

Hayali ya da sembolik oyun oynama: Bunların arasında en az bir tane semptom olmalıdır. Bunların içinde çocuğun gelişimine uygun oyunlar oynamaması, hayali oyunlar oynaması, tekrarlayan ve kalıplaşmış aktivitelerle ilgi alanlarının olması, amacı olmayan hareketlerde ısrarcı olması, eşyaların parçalarıyla devamlı meşgul olması gibi belirtiler bulunur.

Otizme neden olan etkenler

Rahatsızlığın sebebi tam olarak belirlenememiştir. Ancak bunun tek bir sebebi olmadığı biliniyor. Bu hastalarda beyin hücreleri farklı çalışır. Bunun beyin hücreleri arasında mesaj taşıyan ileticilerdeki eksiklikten veya fazlalıktan olduğu düşünülür. Genetik hastalıkların bir bölümü otizme sebep olabilir. Genetik etkenlerde otizmin oluşmasında etkilidir. Tek yumurta ikizlerinde hastalığın görülme olasılığı, çift yumurta ikizlerine göre daha yüksektir. Otizmin oluşmasında tek sebep genetik olsaydı, ikizlerin tümünde otizm görülürdü. Araştırmalarda birden çok genin etkileşimi nedeniyle hastalığın oluştuğu tespit edilmiştir. Kalıtsal olarak otizme yatkın olan çocuklar doğum sırasında daha fazla sorun yaşamaktadır. Anne karnında geçirilmiş olan kızamıkçık hastalığı da, otizmin sebebi olabilir. Erkek çocuklarda kızlara göre 4 kat daha fazla risk bulunur. Ancak kız çocuklarında otizm daha ağır seyreder. Hastalarda % 70 oranında zekâ geriliği görülürken, kalan bölümünün % 10 oranı üstün zekâlı olur. Hastalığa eşlik eden diğer sorunlar ve zekâ düzeyi otizmin daha ağır seyretmesinde etkili olur. Bu rahatsızlıkların içinde hiperaktivite, duygu durum bozukluğu, dikkat eksikliği, epilepsi gibi sorunlar bulunur.

Otizm belirtileri

• Göz kontağının sınırlı oluşu ya da olmaması
• Adına tepki vermemesi
• Çevreye karşı ilgisiz davranması
• Aşırı derecede hareketli ya da hareketsiz olmak
• Bazı hastaların fiziksel temasa izin vermemesi
• Taklit becerisi yoktur ya da sınırlı olması
• Zamirleri ters kullanabilir
• İşaret etmedikleri gibi, bunu yetişkinlerin elleriyle yapmayı tercih etmeleri
• Konuşma gelişmez ya da gelişmiş olsa da bunu iletişimde kullanmazlar
• Söylenenleri papağan gibi tekrar ederler
• Kendilerini sosyal ve duygusal olarak izole edebilirler
• Uygun olmayan kalıp cümleler kullanabilirler
• Düzen takıntıları bulunur
• Rutinlerinde yapılan değişimlere tepki gösterebilirler
• Oyuncaklarla normal gerektiği gibi oynamazlar
• Hayali oyun oynamazlar
• Tekrarlayıcı davranışları vardır
• Uygunsuz şekilde gülerler
• Yemek yeme bozuklukları olabilir
• Soğuğa ve sıcağa karşı duyarsızlık olabilir
• Bazı hastalarda inatçılık olabilir
• Sürekli olarak aynı oyunları oynar, beklemeye karşı tahammülleri yoktur
• Acıya karşı duyarsızlıkları vardır

Görüldüğü gibi otizm hastalığı çok sayıda belirtiyi gösterebilir. Ancak hastalarda bunların hepsi bir anda görülmeyebilir. Hastalığın erken teşhis edilmesi halinde ileride kendi yaşamlarını idame ettirmeleri açısından çok önemlidir. Bu konuda aileler dikkatli olmalıdır.