Ozymandias kimdir?

İngiliz romantik şair Percy Bysshe Shelley’nin ünlü sonesine konu olan Eski Mısır firavunu Ozymandias, tarihte bilinen en eski yazılı anlaşma olan Kadeş Anlaşması’nı Hititler’e karşı yaptığı savaş sonrasına imzalayan büyük bir yöneticiydi.

Yunan kaynaklarında Ozymandias olarak geçen firavun, gerçekte en büyük Mısır Firavunu olarak kabul edilen 2. Ramses’tir. Babası 1. Seti, İncil ve Tevrat’ta ismi geçen ve Hz. Musa’yı evlat edindiği düşünülen Mısır Firavunudur. 2. Ramses de babası gibi 19. Hanedan’ın üyesidir ve milattan önce 1279 ve 1213 tarihleri arasında ülkesini idare etmiştir. Mısır’da kendi adına büyük anıtlar inşa ettirmiş, komşu devletlere karşı savaşlar açmıştır.

Kendi dönemindeki Sardinya ya da İyonya’dan gelen deniz korsanlarına karşı ülkesini savunmuş, o dönem Hititler’in elinde olan Suriye topraklarına sayısız sefer yapmış, ordusunun askeri ihtiyaçlarını gidermek için ilkel fabrikalar inşa ettirmiş ve dev gibi bir orduyla Hitit güçlerini yenilgiye uğratmıştır. Mısır güçleri yalnızca at arabalı asker sayısı olarak bile 5-6 bin kadar olduğu tahmin edilmektedir. Kadeş Savaşı sonucunda imzalanan anlaşma, tablet olarak İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
Kadeş Anlaşması sadece ilk askeri anlaşma değil, uluslararası düzeyde herhangi bir alanda iki devletin imzaladığı ilk anlaşma metnidir.

2. Ramses ya da Ozymandias, arkeologların bulgularına göre 90 yaşında kalp hastalığı ve diş problemleri yüzünden ölmüştür. Hükümdarlığı boyunca büyük askeri ve sivil kentler inşa ettirmiş ve Mısır halkını yüceltmiştir, büyük askeri başarılara imza atmıştır. Kendisi ve başarılarını ilahlaştırıp, adına büyük anıtlar yaptırmıştır.

Bu anıtlardan biri de şu an British Müzesi’nde sergilenen “Genç Memnon” heykelidir. Yalnızca üst gövde kısmı bile 7.25 ton ağırlığında tek bir granit bloktan oyulma devasa anıtın İngiltere’ye getirileceği, 1818’de İngiliz halkına duyuruldu. Anıtın yalnızca üst gövde ve iki ayağı günümüze kadar gelebilmiştir. Examiner gazetesinde Ozymandias’ın heykelinin haberini okuyan şair Shelley, firavun adına bir sone yazmıştır.

Şiirde “Ben kralların kralı 2. Ramses (Ozymandias), eserlerimin azametine bakın ve yüceliğim karşısında eğilin!” diyen Ramses’in heykelinden bile geriye birkaç granit blok ve taş toprak yığını kalmış olmasını ironik bulmuştur.

Dünyada büyük başarılar elde eden ve başarılarını sergileyen firavunların bile kalıcı olmadığı, geriye yalnızca isimleri, birkaç taş ve toz yığını kaldığını belirtmek için Shelley, şiirine Ozymandias adını vermiştir. Ozium Yunanca “hava”, mandate kelimesi de “kral” manasına gelir. Ozymandias, havanın kralı anlamına gelir, yani, hiçbir şeyin kralı.