Paleolitik çağ nedir?

Kültürel evrelerin en uzunu ve buzul çağlarının kültürel karşılığı olan Paleolitik Çağ, insanlığın ilk ortaya çıkışından, MÖ yaklaşık 10.000 yıl öncesine kadar sürmüş olan arkeolojik çağdır. Paleolitik latince palaios(eski) ve Lithos(taş) kelimelerinin birleşiminden meydana gelir. Bu çağda çakmaktaşı, hayvan kemikleri ve ağaç gibi doğal maddelerden yapılan ilk aletlerin kullanılmaya başlandığı ve insanların mağara ve kaya sığınağı gibi yerlerde büyük gruplar halinde yaşadıkları bilinmektedir.

Paleolitik Çağ insanla¬rının kullandığı aletler arasında taş bıçaklar, el baltaları, kazıyıcılar, ok ve mızrak uçları sayılabilir. Paleolitik Çağ’ın sonuna doğru çok daha ince işçilik gösteren ve farklı işler için üretilmiş aletler gelişmiştir. Ayrıca yine bu son dönemlerde ilk sanat ürünleri ortaya çıkmıştır. Paleolitik insan, besinini avcılık ve toplayıcılık ile uğraşmakta üretim yapmamaktaydı. Daha hazırcı bir durumdaydı. Bu çağda ateş bulunmuş ve böylece çiğ yenemeyen besinleri pişirmeye ve ısınmaya başlamışlardır.Paleolik Çağda mağaraların ve kaya sığınaklarının duvarlarına resimler çizildiği görülmektedir. Paleolitik Alt, Orta ve Üst olmak üzere üç alt çağa ayrılmaktadır.

Alt Paleolitik Dönem : Alt Paleolitik, günümüzden yaklaşık 2.5 milyon yıl ile 200 bin yıl öncesini kapsa¬yan çağdır. Bu dönemde Homo habilis (ve Homo rudolfensis), Homo erectus (ve Homo ergaster) ve Homo heidelbergensis olarak isimlendirilmiş olan ilk insanlar yaşa¬mışlardır. Bu dönemde, en eski taş alet teknolojileri olan Oldowan ve Acheulean teknolojileri görülmektedir. Günümüzden 2.5 ilâ 1.5 milyon yıl önce Güney ve Doğu Afrika’da yaşamış olan Homo genusunun ilk üyesi ilk insan türüdür. Bununla birlikte Homo habilisler morfolojik özellikleri bakımından insandan çok Australopithecuslara benzemektedirler. Homo habilisler ortalama 1.3 metre boyunda küçük canlılardır. Homo erectus, günümüzden yaklaşık 1.9 milyon yıl öncesinden 100 bin yıl öncesine kadar Af¬rika, Asya ve Avrupa’da yaşamış olan bir insan türüdür. Günümüzden 500 bin ilâ 200 bin yıl öncesine tarihlendirilmiş olan Ho¬mo heidelbergensis fosilleri Av¬rupa, Asya ve Afrika’da bulun¬muştur. Homo heidelbergensislerin beyin hacimleri son derece bü¬yüktür. 1100-1400 cm arasında¬ki beyin hacmi, modern insanınkiyle hemen hemen aynıdır.
Orta Paleolitik Dönem: Günümüzden yaklaşık olarak 200 bin ile 40 bin yıl öncesinde yaşanmış olan dönemdir. Bu dönemde Homo neanderthalensis yaşamıştır. Homo neanderthalensis olarak adlandırılan bu insanların fosilleri, günümüzden yaklaşık 200 bin ile 30 bin yıl öncesine tarihlendirilmektedir. Neandertaller Avrupa’da, Yakın Doğu’da ve Orta Asya’da yaşamışlardır. Neandertal fo¬sillerinin bulunduğu yerler Fransa, Hırvatistan, Almanya, İtalya, Irak, İsrail ve Öz¬bekistan’dır. Bu dönemin alet teknolojisine ise Mousterian adı verilmiştir.
Üst Paleolitik Dönem: Günümüzden yaklaşık olarak 40 bin ile 12 bin yıl önceki dönemi kapsayan dönemdir. Bu dönemde Homo sapiensler yaşamıştır. Homo sapiens son insan türü olup modern insandır. Bugün dünya üzerinde yaşa¬yan bütün insanlar bu türün üyesi olarak kabul edilmektedir. Bundan doalyı Homo sapiensin kökeni en çok merak edilen ve en çok tartışılan bilimsel konulardan biri olmuştur. Homo sapiensin kökenini açıklayan iki ayrı görüş bulunmaktadır: Afrika’dan çıkış görüşü ve çok merkezli evrim görüşü. Afrika’dan çıkış görüşünü savunan bilim insanlarının başın¬da Chris Stringer gelmektedir. Buna göre anatomik açıdan modern insanlar olan Homo sapiensler, 200 ile 150 bin yıl önce Afrika’da ortaya çıkmış ve daha sonra Afrika dışına yayılmışlardır. Homo sapiensler, farklı çevresel koşullara gerek anatomik gerekse kültürel özellikleri sayesinde daha iyi uyum sağlayabildik¬leri için Homo neanderthalensislerin yerini almışlardır. Üst Paleolitik dönemde Aurignacian, Gravettian, Solutrean ve Magdalanian kültürleri ve ilk sanat ürünleri görülür.

Anadolu’da birçok yerde Pale¬olitik Dönem’e ait bir takım izler bulunmuş¬tur. Örneğin İstanbul yakınlarında¬ki Küçük Çekmece Gölü’nün kuze¬yinde bulunan Yarımburgaz Mağa¬rası, Alt Paleolitik Dönem’i; Antalya yakınlarında bulunan Karain Mağarası, Or-ta Paleolitik Dönem’i ve Antakya yakınlarında bulunan Üçağızlı Mağara ise Üst Paleolitik Dönem’i temsil eden konak yerleridir. Bu ma¬ğaralarda yapılan arkeolojik kazılarda söz konusu dönemlere ait çok sayı¬da taş alet bulunmuştur.