Pamuk nerede ve nasıl yetiştirilir?

Bilinen medeniyet tarihinin en eski dönemlerinden beri insanoğlu tarafından yetiştirilen pamuk, insanların yerleşik hayata geçtikten sonra yürütmeye başladığı ilk tarım faaliyetlerinden bu yana yetiştirilmektedir. Ebegümecigiller familyasının bir üyesi olan pamuk bitkisinin anavatanın ise Hindistan coğrafyası olduğu düşünülmektedir. Genel olarak 60-100 santimetre arasında yüksekliğe sahip olan pamuğun çok çeşitli türleri bulunmakta ve bazı türleri ağaç haline gelerek 5-6 metre yüksekliğe dahi varabilmektedir. Kökleri 1 metre kadar derine ve 70-80 santim yanlara uzanabilen bu bitki, köklerini çok kısa süre içinde toprağa yayabilmektedir. Dünya genelinde modern tekstil sanayi için alternatifi olmayan bir ürün olan pamuğun en büyük üreticisi ise birçok alanda olduğu gibi Çin haline gelmiştir. Çin’i Hindistan ve ABD takip etmekte, ülkemiz ise dünya pamuk üreticileri listesinde hala üst sıralarda yer almaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu (tuik.gov.tr) rakamlarına göre ülkemizde 1990’larda yaklaşık olarak 500-600 bin ton pamuk üretilirken, bu rakam 2000’li yılların başında 700-800 tona kadar ulaşmıştır. Son yıllarda dünya genelinde yaşanan pamuk üretimindeki azalmadan ülkemizde etkilenmiş ve son yıllarda üretim hacmi 500-600 bin tona kadar gerilemiştir. Ülkemizin en önemli pamuk üretim bölgeleri; Ege, Çukurova, Antalya ve Meriç kıyılarıdır. Türkiye’de üretilen en kaliteli pamuklar genel olarak Ege Bölgesi ve civarında üretilirken, Seyhan ve Ceyhan havzaları yıllar önceki kadar olmasa da hala önemli pamuk üretim merkezleridir. Ege Bölgesi’nde; Gediz, Küçük ve Büyük Menderes havzaları pamuk üretiminin belkemiğini oluşturmaktadır.

Birçok farklı çeşidi bulunmasına rağmen ülkemizde büyük çoğunlukla “orta lifli” pamuklar yetiştirilmektedir. Alüvyonlu ve sert toprakları seven pamuk bitkisi, oldukça derin sürülen topraklarda yüksek verimle yetiştirilmektedir. Pamuğun verimli bir biçimde yetiştirildiği alanların neredeyse tamamı, ekim öncesinde çok iyi gübrelenmekte ve toprağın mineral değeri çok yüksek seviyelere ulaşmıştır. Hasatta kaliteli ve yüksek miktarda ürün elde edilmesi için pamuk ekiminden önce toprağın iyi şekilde gübrelenmesi kritik derece önemlidir. Ege gibi daha sıcak bölgelerde genel olarak Şubat ayının sonları, Mart ayının başı gibi ekilen pamuk bitkisi daha soğuk iklimlerde ise Nisan başında ekilmektedir. Hasat zamanı ise pamuk türüne, gübrelemeye, sulamaya ve iklim şartlarına göre değişmekle birlikte genellikle Ağustos sonundan Eylül ortalarına kadardır.

Pamuk yetiştiriciliği olumsuz yönde etkileyen en önemli faktör yağmurlardır. Özellikle hasat öncesi dönemde yoğun yağış olması halinde pamuğun hem hasat miktarı hem de elde edilen ürünün kalitesi ciddi derecede düşmektedir. Bu sebepten ötürü kaliteli pamuk, Ege Bölgesi gibi yaz aylarında yağışın az yaşandığı ve iklimin nispeten kurak olduğu bölgelerde yetiştirilmektedir. Pamuğun anavatanı her ne kadar Hindistan olarak gösterilse de, günümüzde 6-7 bin yıl öncesinde Güney Amerika yerlilerinin de pamuk tarımı yaptığı bilinmektedir…