Pankreas iltihabı neden olur?
Pankreas karın bölgesinde arka tarafta yer alır ve pankreatik kanal denen bir tüp aracılığıyla bağırsaklara enzim ve sindirim suyu salgılar. Bu salgılar safra suyuyla birleşip besinlerin sindiriminde kullanılır. Bunun dışında kana insülin ve glukagon hormonları salgılayıp, besinlerden alınan şekerin hücrelere girmesini ve vücudun ihtiyacı olan enerjinin üretilmesini sağlar. Sağlıklı olan bir kişide pankreasta üretilmiş ve sindirimde kullanılacak sıvılar ince bağırsağa gidinceye kadar aktifleşmezler. Ancak pankreas iltihabı oluşunca, sıvılar pankreastayken aktifleşir ve üretildiği dokuların tahrip olmasına neden olur. Pankreas iltihabı iki şekilde gelişir. Pankreatit akut ve kronik olarak iltihaplandığında ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Bu zamanında önlem alınmadığında enfeksiyon, kanama ve dokularda kalıcı hasarlar meydana gelebilir.
Akut pankreatit
Bu türde olan iltihap ani şekilde ortaya çıkan ve uygulanan tedaviyle birkaç gün içinde iyileşir. Ancak tedavi edilmediğinde ciddi sorunlar oluşabilir. Toplumda etkili olan bur türde iltihabın en önemli nedeni safra kesesindeki taşlardır. Bundan başka karın bölgesinde olan travmalar, aşırı alkollü içecekler içmek, bu bölgede olan tümörler, pankreas anormallikleri iltihabın oluşmasına neden olabilir. Buna rağmen tespit edilen akut pankreas iltihabının % 30 oranında herhangi bir sebep bulunamaz. Rahatsızlık kendini aniden başlayan ve giderek artan ağrıyla ortaya çıkarır. Genellikle karın üst bölgesinde olan ağrı, bazı kişilerde sırta kadar vurur. Yemekten sonra gittikçe artan ağrılar birkaç gün sürebilir. Bu ağrı sırasında mide bulantısı, karında ağrı ve ateş gibi etkiler görülebilir ve bunların dışarıdan fark edilmesi mümkündür. Vücudun sıvı kaybetmesi ve tansiyon düşmesi etkisi olabilir. Ayrıca akciğerlerde, kalp ve böbreklerde hasarlar olabilir, pankreasta kanama olursa hastada şok etkisi yaratabilir.
Akut pankreatit tedavisi: Bu rahatsızlıkta kişiler birkaç gün süreyle hastanede kalabilir. Hastalara intravenöz sıvılar, ağrıları kesmek için kesici ilaçlar ve antibiyotik tedavisi uygulanmaktadır. Bu tedavide hastanın beslenmesi azaltılıp, pankreas dinlendirilir. Kusma varsa midedeki sıvının ve havanın çıkarılabilmesi için, hastanın burnuna tüp takılır. Komplikasyonlar ilerlemediğinde hasta birkaç gün içinde iyileşir. İyileşme olmazsa hasta belirli bir süre için, nazogastrik beslenme denen burun ve boğazdan geçen ince bir boruyla beslenir. İyileştikten sonra hastaların sigara kullanmaması, alkol almaması ve yağlı besinlerden uzak durması gerekir.
Kronik pankreatit
Bu tür iltihaplanma akut pankreatite göre daha ciddidir. İltihabın dokularda kalıcı hasara neden olması söz konusudur. İltihabın oluşması yine sindirimde kullanılan sıvıların pankreas ve dokularda ataklara sebep olmasındandır. Kronik pankreatit daha fazla kişinin uzun süre aşırı alkol kullanmasıyla oluşur. Bundan başka genetik pankreas bozukluğu, kalsiyum düzeyinin yüksekliği, kanda yağ oranının yüksekliği ve bağışıklık sistemi hastalıkları iltihaplanma etkisi gösterebilir. Genellikle toplum içinde 30-40 yaş arasındaki kişilerde etkisini gösterir. Ancak genetik etkenlerle oluşan iltihaplanma kişilerde daha erken yaşlarda etkili olabilir.
Kronik pankreatit hastalarda genellikle karın üst ağrısına neden olur. Bu ağrının etkisi de yine sırta kadar yayılır. Yemeklerden sonra ağrılar daha şiddetli olabilir. İltihap ilerlediğinde ağrının şiddeti bazen azalabilir. Bunun nedeni pankreasın bu aşamada enzimlerini üretemeyecek kadar hasar almasıdır. Bunların dışında mide bulantısı, ishal, kusma, yağlı dışkılama ile kilo kaybı görülebilir. Hastalar yemeklerini normal yese bile kilo kaybetmeye devam eder. Bu durum pankreasın sindirim sıvıları üretememesi ve gıdaların tam olarak sindirilmemesi nedeniyle oluşur. Hem sindirim işlevi doğru çalışmadığı gibi, vücut ta yeterince besin maddesi alamaz.
Kronik pankreatit tedavisi: Bu hastalarında tedavisi hastanede yapılır. Ağrılar için ilaç tedavisi yapılır. Kilo kaybı varsa hasta nazogastrik beslenmeye alınır. Normal beslenme sırasında pankreas enzim üretemezse, öğünlerde sentetik enzim takviyesi yapılır. Bununla kişinin tekrar kilo alması sağlanır. Hastada yeni bir beslenme düzeni oluşturulur, daha az yağlı besinler verilir ve sık beslenmesi sağlanır. Bol sıvı almaları ve kafeinden uzak durmaları gerekir. Ayrıca alkol ve sigaradan uzak kalınmalıdır.
Pankreas iltihabı önlenebilir mi?
Genetik etkenlerden oluşan iltihaplanma önlenemez. Ancak beslenme ve yaşam tarzında yapılan değişiklikler ve diğer nedenlerden kaynaklanan pankreas iltihabının oluşumu azaltılabilir. Bunu sağlamak için alkol tüketimi sınırlanabilir ya da bu kontrollü şekilde tüketilebilir. Besinler az yağlı olanlardan tercih edilir, sebze ve meyve tüketimi arttırılır. Kilo ideal seviyede tutulursa faydalı olur. Bununla safra taşı oluşumu azaltılabilir ve pankreas iltihabı önlenebilir. Ayrıca şok diyetler yapılmaması gerekir. Bu diyetler kanda kolesterolü yükseltip, safra taşı yapabilir. Sigara kullanılması pankreasta iltihaplanma riskini arttırır. Bu yüzden sigara azaltılmalı hatta bırakılmalıdır.