Papaya nasıl yetiştirilir?

Papaya, dünyada daha çok Güney Afrika, Latin Amerika, Avustralya ve Hawaiide üretilmektedir. Türkiye’de ise son zamanlarda Akdeniz ve Egede örtü altında yetiştirilmeye başlanmıştır. Papaya enerji veren bir besin olmasından dolayı gelişmekte olan çocuklar, hamile ve emziren bayanlar için adeta bir kuvvet deposudur.

Papaya’nın ana vatanı Güney Meksika ve Orta Amerika’dır. Papayaya “kavun ağacı” meyvesine de, kavun ağacı yemişi denilmektedir. Çünkü papayanın bir çeşidinin meyvesinin görünümü kavuna benzemektedir. Tadı ise daha çok balkabağına benzer. Papayanın, Hawaii,Tayland ve Meksika olmak üzere üç çeşit türü bulunmaktadır. Bu tanınmış türler dışında, Florida Jack Papaya,Maridol Papaya,Cüce Papaya, Çilek(strawberry) Papaya gibi fazla bilinmeyen başka türleri de mevcuttur.

Papayaya, Avustralya’da “papaw” veya “pawpaw”, Brezilya’da ise “mamao” adları verilmektedir. Çalı veya görünümüne sahip olan papaya, güneş ve suyu sevmesi bakımından Kamkat ve Durian gibi bir tropikal iklimi ağacıdır. Olgunlaşmadan toplanan papayalar sebze olarak kullanılmaktadır. Papaya çiğ olarak yenebildiği gibi pişirilerek de yenilebilmektedir. Bilhassa olgunlaşmamış meyveler zararlı etkilerinin önlemesi için daha çok pişirilerek yenmektedir. En dayanıklı papaya türleri -2 derece sıcaklığa kadar dayanabilmektedir. Bir papayanın en fazla 8 yıllık ömrü bulunmaktadır. Papaya tohumdan çoğalabilmenin yanı sıra kendi kendini tozlayamadığından dolayı meyve üretimi için 2 ya da daha fazla ağacın bir arada yetiştirilmesi gerekmektedir.

Papaya kısa ömürlü, hızlı gelişen, 3-10 metre boylanabilen dikotil(çift çenekli), bitkilerdir. Açık yeşil ya da koyu pembe gövde düzgün silindirik yapıya sahiptir. 20 yıldan fazla süre meyve verebilen bir bitki. Ağacın gövdesi odunsu olmayıp gövdesinin içi boş ve gövde iç yapısı fileli ve liflidir. Bundan dolay rüzgarlı yerlerde bir cam gibi kırılır. Bu zayıflığını önlemek için papayalar diğer ağaçların koruması altında ya da evlerin çevresinde yetiştirilir. Kültüre edildiğinde genel olarak tek gövdeli, yaşlandığında ise bir çok dal geliştirir.

Papaya bitkisinin yaprakları yıldızımsı ve geniş, kenarları ise dişlidir. Yapraklar gövdenin üst kısımlarından sarmal veya horizontal olarak çıkar. Yapraklar normalde 5-9 lobludur. Yaprak genişliği 30-60 cm’yi bulur ve damarları sarı renktedir. Bu yapraklar koparıldıkları zaman saplarından incir gibi bir süt akar. Yapraklar ağaç üzerinde 4-6 ay kalmaktadır.

Papaya yetiştiriciliği için optimal sıcaklık 21 °C ile 33 °C arasında değişmektedir. Sıcaklığın, 12-14 °C’nin altına düşmesi meyvelerin büyüme ve gelişmesini geciktirmektedir. Sıcaklığın -0.5 ºC’nin altına düşmesi papaya bitkilerinde zarara neden olmaktadır. Ayrıca sıcaklığın uzun süre -0.5 ºC’nin altında kalması da bitkilerin tamamen ölmesine neden olmaktadır.

Papaya humuslu ve bol sulu topraklarda yetişir. İyi drenaja sahip, kumlu, besin elementleri bakımından zengin topraklarda daha iyi gelişir. Dikimler 2,4 X 3,0 metre aralıklar ile olmalıdır. Fidanlar 15-20 cm boya geldiğinde dikime uygundur. Çiçeklenme dikimden yaklaşık 5 ay sonra gerçekleşir. Dişi ve erdişi ağaçlar seçilerek erkek ağaçlar 10 dişiye 1erkek ağaç kalacak şekilde çıkarılır. Şubat-Mart aylarında dikim yapıldığında Ekim-Kasım Aylarında meyve alınabilmektedir. Daha serin bölgelerde ise plantasyon Haziran-temmuz aylarında yapılırsa hasat gelecek yılın nisan-mayıs aylarında olacaktır.Sulama birçok bitkide olduğu gibi kurak dönemlerde uygulanmalıdır. Aşırı sulama büyümede gerilemeye neden olduğu gibi ayrıca çiçek dökme ve taze meyvelerin dökülmesine yol açar.

Günümüzde pek çok ülkede Carica Papaya’nın kültür türleri dona karşı dirençleri çok azdır. Papaya’nın meyve sineği gibi meyve üretimini sekteye uğratıcı zararlıları vardır. Bunun yanı sıra ağaç bir kısım virüslere karşı da oldukça hassastır. 1990 yılında ortaya çıkan “papaya ringspot virüsü” Hawai’deki bütün bir papaya endüstrisini yok etmiştir. Ve halen bu virüse karşı organik ya da konvansiyonel bir mücadele yolu bilinmemektedir. Bununla birlikte bu virüse karşı Sun up ve Rainbow Carica Papaya türleri genetik olarak modifiye edilmek zorunda kalmış ve Hawaideki papayaların %80’i genetik olarak modifiye edilmiş ya da hibrit ağaçlarla değiştirilmiştir.
Papaya ağacının meyvesi; kalsiyum,potasyum, demir, fosfat mineralleri ve A, B1, B2, B5 ve C vitamini bakımından son derece zengindir. Ayrıca papayanın karaciğer kanserine karşı koruyucu bir etkisi olduğu ve bağışıklık sistemini güçlendirdiği ileri sürülmüştür. Tohumu çeşitli bakterilere karşı antibakteriyel koruyucu özelliğine sahiptir. Şampuan endüstrisinde de papayadan yararlanılmaktadır.