Pargalı İbrahim kimdir?

Pargalı İbrahim tarihimizde Osmanlı Devletinde önemli bir rol üstlenen Frenk İbrahim Paşa, Makbul İbrahim Paşa ve ölümünden sonra Maktul İbrahim Paşa olarak anılmıştır. İbrahim Paşa 1493 yılında Parga’da doğmuş, 15 Mart 1536 yılında İstanbul’da öldürülmüştür. 27 Haziran 1523 yılından başlayarak, Kanuni Sultan Süleyman’ın padişahlığı sırasında ölümüne kadar sadrazamlık yapmış olan Pargalı İbrahim, bu sürede önemli siyasi ve askeri olaylarda etkin rol oynamıştır. Sultan Süleyman’ın kız kardeşi Hatice Sultan ile evliliği olmuştur.

Pargalı İbrahim’in kökeni

Şimdilerde Yunanistan’a bağlı olan Parga yakınlarında doğmuş olan Pargalı İbrahim’in İtalyan ya da Rum kökenli olduğu bilinir. Babası balıkçı olan İbrahim 6 yaşındayken korsanlara tarafından kaçırılarak, Manisalı dul bir kadına satılmıştır. Pargalı İbrahim’e iyi bir eğitim olanağı sunan kadın, müzik ve diğer alanlarda güzel bir eğitim almasını sağlamıştır. Sultan Süleyman’ın şehzade olarak Manisa’da bulunduğu dönemde tanıştığı İbrahim’i yanına alarak, iyi arkadaşlık ilişkileri başlamıştır. Pargalı sadrazamlık yaptığı dönemde ailesini de İstanbul’a getirmiştir.

Pargalı İbrahim’in yükselişi

İbrahim Paşa idamına kadar Kanuni Sultan Süleyman’ın en yakın arkadaşı ve baş danışmanı olmuş. Sultan Süleyman’ın padişahlığıyla beraber İstanbul’a gelerek sadrazamlık, seraskerlik, Anadolu ve Rumeli beylerbeylikleri gibi önemli görevleri üstlenmiştir. İlk görevine Has Odabaşı olarak başlamış ve yetenekleri sayesinde padişahın gözünde hızla yükselmiştir.

Belgrad’ın fethedilmesinde 1521 yılında görev almış, 1522 yılında Rodos seferine bizzat katılmıştır. 1523 yılında sadrazamlık görevi verilmiştir. Mısır’da asayişi sağlama görevinde Mısır Beylerbeyi unvanı alarak, çok sayıda ıslahat gerçekleştirmiştir. Macaristan seferine katılıp, Mohaç savaşının kazanılmasında önemli bir rol oynamıştır. Anadolu’da Alevi Türkmen isyanlarını bastırarak, 1. Viyana Kuşatmasıyla sonuçlanan 2. Macaristan seferine katılmıştır. 1533 yılında Osmanlı sadrazamının Avusturya imparatoruna eşit sayan İstanbul Antlaşmasının müzakerelerini gerçekleştirmiştir. Safevi devletine karşı Irakeyn seferine öncülük yapmış, Tebriz’i alıp, Bağdat fethinde görev almıştır.

Pargalı İbrahim’in iktidar dönemi

Pargalı İbrahim’in gücünü anlatacak olan en önemli detay, Sultan Süleyman tarafından Seraskerlik görevinde bulunurken, önceden dört tuğla simgelenen İmparatorluk gücü, yedi tuğa çıkarılarak, İbrahim Paşa’nın altı tuğ taşıma yetkisi olmasıdır. Bu İbrahim Paşa’nın padişahtan tek hilafet tuğu eksik olduğunu gösterir. Sultan Süleyman’ın kız kardeşi olan Hatice Sultan ile evlenmesi de, ilerlemesine yardımcı olmuştur. İbrahim Paşa Osmanlı İmparatorluğunun dünyayı şekillendirmiş olan dış politikasını tamamen kendi kontrolü altına almıştır. İstanbul Antlaşmasıyla birlikte Avusturya İmparatoru ile aynı statüye getirilmiştir. Venedikli diplomatlarca Muhteşem Süleyman gibi Muhteşem İbrahim olarak anılmış. Paşa’nın tarihte en fazla sözü edilen yaptıklarından birisi Mohaç Savaşından sonra Budin ‘den getirmiş olduğu mitolojik heykelleri İstanbul’da kendi sarayına diktirmesidir. Üç güzeller adındaki bu heykeller ilgi çekse de, bazı kişiler tarafından put olarak görülmüş ve İbrahim Paşa suçlanmıştır.

Pargalı İbrahim’in ölümü

İbrahim Paşa hakkında ölümü hakkında farklı sebepler öne sürülmüştür. Paşa’nın iktidar hırsının artması yüzünden ve Irakeyn seferi sırasında yaptıklarından dolayı padişahın kendisinden soğumasına sebep olmuştur. Defterdar İskender Çelebi’yi öldürmesinin ardından padişahın Paşa’ya bakış açısı olumsuz olarak değişmiştir. Paşa’nın hediye edilmiş olan Kur’anları kabul etmemesi, Hıristiyanlık inancı taşıdığıyla ilgili şüpheler, eşini ihmal etmesi, bazı ölümleri gizlemesi, Doğu seferinde çok fazla harcama yapması gibi faktörler kendisi hakkında şaibelerin oluşmasına sebep olmuştur. Bu sebeplerle Kanuni’nin gücünden kaygı duymaya başlaması yüzünden, padişahın emriyle 1536 yılında öldürülmüştür. Bunun yanında İbrahim Paşa’nın Mahidevran Sultan’ın oğlu Şehzade Mustafa’yı desteklemesi nedeniyle, Hürrem Sultan’ın da ölümünde etkili olduğu bilinir. Paşa Fransızlara verilecek olan kapitülasyonların çalışmaları sırasında saraya iftar yemeği için davet edilmiş, burada 4 dilsiz cellat tarafından padişahın verdiği emirle boğdurulmuştur. Makbul olarak anılan İbrahim Paşa, Maktul olarak anılmaya başlanmış. Ölümünün ardından Fransızlar için düşünülen kapitülasyonlar yürürlüğe girmemiş taslak olarak kalmıştır. İbrahim Paşa’nın mezarının yeri tam olarak belli değildir. Öldürüldükten sonra mezarı sadece kaybolmasın diye başına bir çitlembik ağacı dikilmiş.

Pargalı İbrahim’in kişiliği

İbrahim Paşa Farsça, Sırpça, Rumca ve İtalyanca eğitimi almış, müzik alanında iyi bir eğitim alıp kendini geliştiren bir kişidir. Sanata olan düşkünlüğüyle bilinen ve edebiyatı sevmesi kişiliğiyle ilgili özellikleri arasındadır. Avrupa’da yapıla  gelişmeleri yakından takip etmesi ve bu konulardaki bilgisiyle padişahta bile hayranlık uyandırmıştır. Tarihte büyük bir diplomat olarak kabul görür.

Pargalı İbrahim’in eserleri

Yaşamı içinde 13 sene sadrazamlık görevinde bulunmuş olan İbrahim Paşa, İstanbul başta olmak üzere Selanik’te, Mekke, Kavala ve Razgrad’da medrese, camiler, mektep, çeşme, hamam, zaviyeler gibi eserler inşa ettirerek, vakıflar tahsis ettirmiş. Sanat ve edebiyat düşkünlüğü herkes tarafından bilinir. Razgrad’ta bulunan İbrahim Paşa’nın sarayı günümüzde Türk İslam Eserleri Müzesi olarak hizmet verir.