Patates nasıl yetiştirilir?
Patates bol enerji veren kızartmalık cipslik sofralık olarak hayatımızda oldukça önemli bir yere sahip olan bir bitkidir. Türkiye’de Ege Akdeniz Marmara ve İç Anadolu bölgesinde bol bol yetiştirilmektedir.
Patates yetiştiriciliğinde toprak oldukça önemlidir. Toprağın yapısı ve patatesten önce yetiştirilen bitki çok önemlidir. Hızlı bir çıkış, kuvvetli kök gelişimi, yumruların gelişmesi için iyi bir toprak hazırlığı yapmak gerekir. Ağır (killi) topraklarda, sonbahar mevsiminde 20-25 cm. derinlikte sürüm yapılmalıdır. İlkbaharda diskaro ve tırmık geçirilmesi gerekir. Hafif (kumlu) topraklarda ilkbaharda toprağı fazla gevşetmeyecek şekilde daha yüzlek sürüm yapılması tavsiye edilmektedir. Yalnızca tırmık çekmekle tohum yatağı hazırlanabilmektedir.
Patates arka arkaya dikildiği zaman hastalıklar artar ve verimi düşer. Toprağa azot ve humus sağlayan baklagiller ve hububat, bilhassa kışlık hububat ekim nöbeti için çok daha uygundur.
Patateste tohumluk olarak kullanılan kısım yumrulardır. Tohumluk yumrular, 6 cm çapında ve yaklaşık 50 gram ağırlığında olmalıdır. Tohumluğun çeşidi, üretim amacına göre değişmektedir. Sertifikalı tohumluk kullanılmalısı yüksek verim sağlayacaktır. Tohumluk yumruların, dikim sırasında gözleri uyanmış olmalı ve üzerinde yaklaşık 1 cm kadar yeşil filizleri bulunmalıdır.
Patates, ilkbaharda toprak ısısı 8-10 C ‘yi bulduğu ve geç donların bittiği zaman dikilir.
Dikim zamanı bölgeden bölgeye değişmektedir. Ege, Akdeniz bölgelerinde mart ayarlı uygunken Doğu Anadolu’da Mayıs ayı daha uygun bir zamandır. Dikimde sıra arası 70-75 cm, sıra üzeri ise 20 –40 cm’dir. Dikim derinliği yüzlek dikimde 2 cm, derin dikimde ise ortalama 5 cm’dir. Yüzlek dikimlerin üzerine 15 cm, derin dikilenlerin üzerine ise 10 cm toprak konulup sırt yapılmalıdır. Dikimden sonra düşük sıcaklık ya da toprakta kaymak bağlama durumunda, çıkış tamamlandığı zaman sırt yapılabilir. Dikim sonrasında yüksek sıcaklık ve kuraklık bekleniyorsa, sırt dikimden hemen sonra yapılmalıdır. Dikim el ile veya makine ile yapılmalıdır. Çıkış sonrası bitkiler uygun büyüklüğe ulaştığı zaman aynı karık pulluğu ile boğaz doldurma ve yabancı ot kontrolü yapılmalıdır. Sulu şartlarda dekar başına ortalama 200-250 kg, kuru şartlarda ise 150 kg tohumluk yeterlidir.
Patates, çok fazla bakım isteyen bir bitkidir. Çıkıştan önce tırmık çekmek faydalıdır. Hem toprak kaymak tabakası bağladıysa kırılmış olur ve hem de yeni çıkmaya başlayan yabancı otlar öldürülmüş olur. Patates, 3-4 yapraklı olunca dikkatli bir şekilde ilk çapa yapılır. Bu çapa ile toprak kabartılır. Ayrıca yabancı otlar öldürülür ve nemin korunması sağlanmış olur. Daha sonra 20’şer gün arayla her çapa ile birlikte boğaz doldurma işlemi yapılır.
Patates çiftlik gübresinden hoşlanan bir bitkidir. Dekar başına 1.5-2 ton, eğer toprak çok fakir ise 2.5-3 ton çiftlik gübresi verilmesi gerekir. Bu miktarlardan fazlası nişasta miktarı ve lezzeti olumsuz yönde etkiler. Üreticilerin topraklarını tahlil ettirmeleri ve ona göre gübre kullanmaları tavsiye edilmektedir. Saf madde olarak dekar başına sulu şartlarda 14-16 kg azot, 8-10 kg fosfor ve 8-10 kg potasyum verilmelidir.
Patateslerde su ihtiyacı alt yapraklardaki solma ve sararmayla kendisini belli etmektedir. İlk sulama, yumrular fındık büyüklüğüne ulaştığında yapılmalıdır. Hafif topraklarda 15-18, ağır topraklarda 22-25 gün arayla yetiştirme süresi boyunca 2-4 sulama yapılması uygundur. Hasat ile son sulama arasında 1 haftalık bir zaman bırakılmalıdır. En yaygın sulama yöntemi, karık ile sulamadır. Patates çiçeklenmeden 20 gün önce başlayan ve yumru yapmaya başladığı zamana kadar geçen dönemde daha çok su istemektedir. Sulama yeterli ve düzenli yapılmazsa verim kaybı kalite düşüklüğü olur.
Patates yaprak ve sapları sararıp kuruduğu, yumruların normal büyüklüğünü alarak bitkiden kolayca ayrıldığı ve kabuğun kalınlaşıp sertleştiği zaman hasat dönemi başlar. Kabuk tırnakla kolayca soyulmaz. Yumrunun kesiti ıslak değil, koyu bir görünüme sahiptir. Patatesin hasadında dikkatli olmak gerekir. Yumrular kesilip zedelenmemeli, toprakta yumru bırakılmamalıdır. Söküm sırasında toprak ıslak olmamalı, tavında olmalıdır.
Patatesler bel, çatal bel ya da çapa ile sökülüp el ile toplanır. Pullukla sökülüp el ile bitkiden ayrılarak toplanır. Tek veya çift sırayı söküp bitkiden ayıran makineler ile de hasat yapılabilir.
Hasattan sonra yumrular ıslak ise gölgede kurutulmalıdır.