Peri bacası nedir?

Doğal bir oluşum olması ilk bakışta pek de mümkün görünmediğinden, bilinen insanlık tarihi boyunca birçok insan günümüzde Kapadokya’da yer alan peri bacalarının gizemli yapılar olduğunu düşünmüştür. Pek çok mistik anlam yüklenmesine rağmen yakın tarihte yapılan bilimsel incelemeler sonucunda peri bacalarının doğal bir süreç içerisinde oluştuğu ortaya çıkartılmış ve tüm tartışmalar da böylece son bulmuştur. Jeolojik bir oluşum olan peri bacalarının oluşması tamamen sürtünme ile alakalı bir durumdur.

Vadilerden aşağı doğru inerek yamaçlara ulaşan sel sularının veya şiddetli rüzgarların etkisiyle tüften oluşan yapının aşınması sonucu ortaya çıkan peri bacaları, konik bir gövde yapısına sahip olduğunda Anadolu’da yaşayan bazı toplumlar tarafından bir yapı olarak da kullanılmıştır. Peri bacasının tepe bölümünde bulunan kaya bloğu bu oluşuma daha da ilginç bir görünüm kazandırmaktadır.

Peri bacaları doğal oluşumlar olduğu için yapısal anlamda da çok çeşitli şekillere sahip olabilirler. Yapılan incelemeler sonucunda peri bacalarının sahip olduğu konik gövdeli yapının 1 metre ile 15 metre arasında değişebildiği gözlemlenmiştir. Çoğu insan bilmese de, aslında bilimsel olarak bu doğal yapının peri bacası sayılabilmesi için boyunun 1 ile 15 metre arasında olması gerekir. Boyu bir metreden kısa, 15 metredense uzun olan yapılar doğal nedenlerden ötürü oluşmuş olsa dahi peri bacası olarak kabul edilmemektedir.

Peri bacalarının oluşmasında büyük önemi olan sel suları, dik yamaçlardan aşağı büyük bir şiddetle inerken çarptığı kayalarda büyük bir aşınmaya sebep olur. Bu bölgede bulunan bitki örtüsünün de özelliklerine bağlı olarak farklı aşamalarda gözlemlenen aşınma, sel sularının şiddetine de bağlı olarak jeolojik süreç açısından incelendiğinde çok hızlı bir şekilde gerçekleşebilir. Peri bacalarının en üst kısmında yer alan kaya bloğu, sel sularından büyük oranda korunmuş ve aşınmaya en az maruz kalmış bölümdür.

Alt kısımlarda yer alan bölümün sel sularına doğrudan ve daha uzun süre maruz kalması, zaten aşınmaya müsait olan yapının büyük oranda şekil değiştirmesini sağlar. Peri bacalarının günümüzdeki halini almasında rüzgarın su üzerindeki etkisinin büyük olduğu da unutulmamalıdır. Sonuç olarak aşınmaya maruz kalan kayaçlar zamanla form değiştirir ve üst kısımda sudan çok az etkilenen ya da hiç etkilenmeyen bölüm, bu ilginç görünümlü doğal yapıların oluşmasına neden olur.