pH değeri nedir?

Herhangi bir maddenin asidik ya da bazik özellikli olduğunu belirtmek için kullanılan bir ölçü birimi olan pH, İngilizce “Power of Hydrogen” yani Hidrojen Kuvveti manasına gelen ifadenin kısaltmasıdır. Danimarkalı bir kimyager olan Soren Lauritz Sorensen tarafından 18. yüzyılın başlarında yürütülen çalışmalar sonucunda ortaya çıkan bu ölçekleme birimi, kısa süre içinde sağladığı kullanım kolaylığı sebebiyle pH Cetveli olarak Avrupa genelinde kabul görmüştür. Çözeltilerin baz ya da asit özelliklerinin anlaşılmasını sağlayan pH, bu sayede uluslararası kabul gören bir ölçekleme ile herkesin ilgili çözeltinin özelliğini anlamasını sağlar. Suyu ile Hidrojen iyonu üreten bileşimler asit, suda iyonlaştığında ortama “Hidroksit” iyonu ya da elektron çifti veren maddeler ise bazdır. Bu bağlamda gerek asitlerin gerekse de bazların Hindojen elementiyle ilişkisi halinde olması, bu ölçülendirme sisteminin adının da Hidrojen Kuvveti yani pH şeklinde adlandırılmasına neden olmuştur.

Sorensen tarafından bulunan pH kavramında “p” ifadesi eksi logaritmayı ifade ederken, “H” de bilindiği üzere Hidrojeni temsil etmektedir. Çözeltinin içindeki Hidrojen iyonunun aktivitesine dair bilgi sağlan pH derecesi, aktivitenin asit veya bazik bir dereceden gerçekleştiğini ifade eder. Hidrojen ve Hidroksil iyonlarına sahip olan asit ve bazlar, belirli koşullar altında sabit bir iyon ilişkisine sahiptir. Bir başka değişle asit ve bazların kendilerine has bir Hidrojen ve Hidroksil iyonu ilişkisi bulunmakta, bu ilişki de belirli şartlarda her zaman bilinen şekilde gerçekleştiğinden bu ilişkiden faydalanılarak pH ölçümü gerçekleştirilebilmektedir. Zira baz ya da asit çözeltideki iyonlardan “sadece birinin tespit edilmesi” dahi diğerinin değerini öğrenmek için yeterlidir.

pH değeri ilgili çözeltinin Hidrojen iyon seviyesinin ölçülmesini sağlarken aynı zamanda Alkalin ve asitlik değerini de belirtir. Baz olarak nitelendirilen bir çözeltinin ph derecesinin ölçülmesi sadece bu çözeltinin bazik değerinin değil, aynı zamanda asidik değerinin de öğrenilmesini sağlar. Bir çözelti ne kadar bazik özellik gösteriyorsa, o kadar asidik değildir. Benzer şekilde asit özelliğine yakın olan bir çözelti aynı oranda bazik değerden uzak demektir. Bu nedenle ph değeri aynı zamanda çözeltilerin Alkalin özelliğinin betimlenmesini de sağlayan önemli bir araçtır. Ph dereceleri; 0’dan başlayarak 14’e kadar uzanır. Ph cetvelinin tam ortasında yer alan 7 sayısı, ph derecesi açısında “nötr” nokta olarak kabul edilir. Çözeltinin ph değerinin 7’den küçük olması bu çözeltinin asidik, büyük olması ise bazik olduğunu gösterir. Eğer bir çözeltinin Hidrojen iyonu Hidroksil iyonundan daha fazla aktivasyon gösteriyorsa bu çözelti asidik, az ise baziktir. Maddenin bazik olması pH değerinin 7’den büyük, asidik olması ise pH değerinin 7’den küçük olduğunu gösterir.