Plato nedir?

Bir fiziki coğrafya terimi olan plato, diğer adıyla yayla, akarsu vadileriyle yarılmış düz arazi şeklidir. Dalgalı ve eğimli geniş düzlükler olan platolar yükseklerde yer alıp, çevrelerine göre alçakta kalırlar. Yükseklikleri 500 metre olabileceği gibi 4000-5000 metre de olabilir.

Dünyanın en geniş ve yüksek platosu olarak bilinen Tibet Platosu’nun yüksekliği 5000 metredir. Dünyanın çatısı olarak adlandırılan bu platonun genişliği için telaffuz edilen rakam ise 2,5 milyon km karedir.

Türkiye  de çok sayıdaki platosuyla bu konuda dikkat çeken ülkelerden biridir.

Aşındırma, tabaka düzlüğü, lav, karstik gibi çeşitli türde platolar vardır. Aşındırma platoları daha önceden aşınımını tamamlamış ve düzleşmiş platoların tekrar yükselmesi ve akarsularca parçalanması ile oluşurlar. Kocaeli Platosu bu türdeki platolara örnektir. Örnekleri arasında İç Anadolu’daki Cihanbeyli ve Obruk Platolarının yer aldığı tabaka düzlüğü platoları ise kalın ve sert arazilerin çevrelerinin aşınmasıyla yüksekte kalmaları sonucu oluşan geniş dalgalı düzlüklerdir. Volkan patlamaları yüzünden püsküren lavların akarsular tarafından yarılmasıyla ortaya çıkanlar lav platoları, kalkerli araziler üzerinde oluşanlar ise karstik platolar olarak adlandırılmaktadırlar.

Ülkemizde Erzurum, Kars, Nevşehir-Ürgüp çevresindeki platolar lav platolarına, Akdeniz Bölgesi’ndeki Taşeli Platosu da karstik platoya örnektir.

Platoların yüksekliği arttıkça yerleşim bölgesi olma oranı da doğal olarak azalmaktadır. Geniş düzlükler olması nedeniyle hayvancılıkla ve tarımla uğraşanlar için kullanışlı olan platoların bu amaçla alçakta olanlarından yararlanılabilmektedir.

Kuru tarım yapmaya elverişli olan bu geniş düzlüklerde genellikle az su isteyen buğday, arpa, şeker pancarı ve arpa ekimleri yapılmaktadır.

Şehir ve köylere göre daha serin olan platoların vurgulanması gereken özelliklerinden biri yaz aylarında yayla turizminin canlanmasını sağlamalarıdır. Yaylalarda dinlenme, tatil amaçlı yapılan evlerde sürdürülen yaşam bazılarına o kadar çekici gelir ki, yayla evleri geçici yerleşim yeri olmaktan çıkarılıp, kalıcı yerleşim yeri haline getirilirler.

Platolar fiziki bir coğrafya terimi olmanın ötesinde; tarım, hayvancılık ve turizm kanallarıyla ekonomiye katkı sağlayan önemli yerlerdir.