Plebisit nedir?

Genelde anayasalarda yapılan değişikliklerin halka kabul ettirilmesi, önemli yasalar hususunda halkın görüşünün alınması, ülke kaderini etkileyecek derecede önemli konularda halkın görüşüne başvurulması gibi amaçlar ile başvurulan demokratik yollardan ve yöntemlerden biri de referandum ya da diğer adı ile plebisittir. Plebisit ile referandum temelde aynı kavramlardır. Her ikisinde de çoklu katılım, EVET ve HAYIR seçeneklerinden biri ile görüş belirtme söz konusudur. Ancak, plebisit kavramında referandumdan az da olsa şöyle bir farklılık mevcuttur. Referandum, halka bir kararın alınabilmesine dair bir soru yöneltilmesi ve sonuçta bu sorunun cevabının alınması söz konusudur. Plebisitte ise alınmış bir kararın halka da onaylatılması ön plandadır.

Plebisit kavramı, ele alınan hukuk alanına bağlı olarak farklı anlamlar içerebilmektedir. Anayasa Hukuku’nda plebisit; önemli bir konuda halkın karar verme yetkisini bir kişiye ya da gruba devretmesi, demokratik bir şekilde iradelerinin o kişilerce ya da grupça beyan edilmesine izin vermesi kapsamında gerçekleştirilen bir oylamadır.  Uluslararası Hukuk kapsamında ise plebisitin ana konusu toprak bağımsızlığıdır. Belirli bir toprak parçasının ya da bir ülkenin bağımsızlığının sağlanabilmesi adına ülkenin ya da toprak parçasının geleceğini belirlemeye yönelik olarak o toprak üzerindeki halkın oylaması olarak uygulanmaktadır.

Plebisit kavramının ilk olarak  Fransızlarda uygulandığı görülmektedir. Fransız devrimi sırasında I. Napolyon tarafından geçmişte yapılmış toprak kazanımlarının yasal bir boyuta taşınabilmesi için halk oylaması gerçekleştirilmiştir. Plebisitin Fransa’da uygulanmış en bilinen örneği 1852 yılında gerçekleştirilen III. Napolyon’un imparatorluğunun onaylanması, 1851 darbesinin kabul edilmesi içeriğine sahip olan plebisit uygulamasıdır.

Plebisit ve referandum kavramlarını birebir aynı kavram ve aynı uygulama olarak ele alan, öyle kabul eden ülkeler de mevcuttur; bu iki kavramı birbirinden nüanslar bazında ayırıp farklı uygulamalar olarak ele alan ve o şekilde uygulayan ülkeler de mevcuttur. Esasında her iki kavram da bir kararı, bir kişiyi, bir metni kabul edip etmeme konusunda halkın beyan ettiği iradeyi içeren, demokrasinin en güzel örneklerinden biri niteliğindeki yöntemdir.