Poliüretan nedir?

Plastik ailesi olarak bilinen malzemelerin bir alt grubu olan poliüretan içerik olarak; NCO grubuna dahil olan izosiyanatlar ile OH grubuna dahil poliollerin reaksiyona girmesi sonucu ortaya çıkan “polimer” adında bir tür plastiktir.

Poliüretan, son dönemde adını sık sık duyduğumuz ve çok geniş bir skalada kullanılan malzeme türlerinden biridir. Poliüretan kullanılarak köpük, yapıştırıcı, conta gibi sert plastik malzemeler; ameliyat malzemeleri; direksiyon simidi gibi araç aksesuarları; koruma kaskı, resim çerçevesi, askı gibi eşyalar; inşaat malzemeler gibi birçok ürün üretilmektedir.

“Poliüretan” adındaki bu malzeme ilk kez Almanya’da 1937 yılında Alman bilim adamlarından Otto Bayer tarafından keşfedilmiştir. Diizosiyanat ile diolün etkileşimi ile gerçekleşen polimerleşme sonucu poliüretanın oluştuğu tespit edilmiştir. Ortamda su bulunuyor ise bu etkileşimde büyük bir kısmın yine polimerleştiği, ancak bir kısmın da gaz olup ortamdan uzaklaştığı görülmüştür. Bu şekilde oluşan gözenekli yapıyı biz köpük, sünger gibi malzemelerde görmekteyiz.

Poliüretan hayatımıza yoğun bir şekilde girince bazı tepkilerin de oluşmasına zemin hazırlamıştır. Zira, poliüretanın kanserojen maddeler içerdiğini iddia eden tüketici örgütleri bu maddenin özellikle çocukların da kullanımına açık ürünlerde kullanılmaması gerektiğini öne sürdüler. Poliüretanın içeriğinde ortho- toluidin gibi bazı zararlı, kanserojen maddeler olduğu ileri sürülmektedir. Bu iddialara karşı poliüretan malzemelerden üretim yapan firmalar böyle bir riskin olmadığı teziyle karşı çıksalar da bu tarz üretimnin yapıldığı işyerlerinde çalışanların “kanser riski taşıyan meslek grupları” arasına alınmasını engelleyememişlerdir. Ayrıca, AB ülkelerinde brom ve fosfat katkısı içeren poliüretan malzemelere kullanım yasağı getirilmiştir. Bu yasağı delmek ve alternatif oluşturmak üzere brom ve fosfat yerine bor katılı poliüretan da üretilmiştir.

Ancak görülen odur ki; günlük hayatımızda sert plastik olarak gördüğümüz birçok eşyanın ana malzemesi olan poliüretanın sağlığa zararlı olup olmadığı bir süre daha tartışılmaya devam edecektir.