Psikoz nedir?

Psikoz kişilerde bir takım belirtilerin bir arada bulunmasıdır. Psikoz krizinde olan kişinin gerçeklik duygusu çarpıklaşarak, kişilik değişimleri olur. Psikoz belirtileri veren kişiler bu yaşadıklarının farkında değildir. Buna sebep olan gerçekle hayal dünyasının birbirine karışmasıdır. Şizofreni ve psikoz halk arasında aynı anlamda kullanılıyor olsa da, psikoz aslında belirti kümesinden oluşur. Psikoz şizofreni, bibolar bozukluk, psikotik depresyon ve bazı hastalıklarla beraber izlenir. Belirtiler her insanda farklı olduğundan, psikoz değişik biçimlerde yaşanabilir. Belirtiler toplumsal sorunlar başta olmak üzere, kişisel ve mesleki sorunlarla birlikte yaşanır.

Psikozun erken belirtileri nedir?

• Uyku düzeninde değişim olması
• İştahta değişim olması
• Mantık dışı sözler söylenmesi
• Kişisel temizlik ve bakımın giderek kötüleşmesi
• Belirli düşüncelerin ve hareketlerin saplantı haline gelmesi

Psikozun ileri aşamalardaki belirtileri nedir?

Hastalarda görülen sanrılar ve varsanılar önemli psikotik belirtiler arasında yer alır. Gerçekte var olmayan şeyleri görme, hissetme, duyma, koklama ve tatma varsanılar arasındadır. Kişiler gözleriyle hayaller görür, kafasında sesler duyar, olmayan şeyleri hisseder. Birilerinin kendisine dokunduğunu sanır. Sanrılar ise değiştirilmesi zor olan yanlış inanışlardır. Eşinin kendisini gerçekte olmayan biriyle aldatmasını düşünmek gibi saçma düşüncelere inanabilirler. Bu düşünceler kişileri huzursuz eder ve karşısındaki kişilere düşmanca davranmalarına sebep olur. Gerçekle hayali birbirine karıştırabilirler. Kendilerini bir film yıldızı sanır, toplumsal önder gibi görebilir, bazen kendilerini Allah bile zannederler. Televizyon izlerken kendileri hakkında konuşulduğunu düşünür, şarkılarda kendileriyle ilgili gizli mesajlar ararlar. Onlar diğerlerinin düşüncelerini okuyabiliyordur ya da kendi düşüncelerini başkası bilemiyordur. Sanrılar paranoya gibi yaşanabilir. Başkaları tarafından sürekli kontrol edildiğini, takip edildiğini ve kendisine tuzak kurulduğunu düşünürler. Kuşkucu olabilir, kendilerinin eziyet gördüğüne inanırlar. Kişiler düzensiz davranışlar ya da konuşma özelliği gösterir, konudan konuya hızlı geçiş yapar ve kendisini ifade etmekte güçlük çekebilirler. Anlamsız konuşmalar yapar, günlük rutin işleri yaparken zorluk çekebilirler. Yeni düşüncelerin üretimi kaybolabilir. Duygular değişme gösterir, fazla konuşmazlar. Görülen bu belirtiler birkaç saatle, birkaç aya kadar sürebilir. Eğer tedavi edilmezse bunlar yıllarca bile devam edebilir.

Psikozun özellikleri nedir?

Herkes psikoza girebilir:  Kişilerin tamamı gerçeklikten kopabilir ve zorlanabilir. Aşırı duyarlı ya da hassas ve kırılgan yapıdakiler yaşamlarında daha fazla bunalıma girip zorlanabilir. İnsanların hayatlarında dengeli ve dengesiz olduğu dönemler bulunur. Belli zamanlarda kendilerini baştan yönlendirmek zorunda kalabilirler. Bu dönemler arasında;

• Ergenlik ve baba evinden ayrılma zamanında
• Eğitimler bittikten sonra, iş hayatına başladıkları dönem
• Bir partneri olduğunda ve çocukları doğduğunda
• İlişkileri bittiğinde ve işyerinde görev değişimi yaşadıklarında kendilerini yeni baştan yönlendirmek zorunda kalabilirler.

İnsanların çoğu herkes açısından tehlikeli olan zamanlarda psikotik olabilir. Bu kişiler diğer kişilerden daha duyarlı tepki verir. Onlar için bunalımlardan kaçınmak hayattan kaçmak anlamını taşır. Bunalımların arkasından gelen depresyondur. Bunalımlara karşı dikkatli yaklaşılmalı, bunların yaşama refakat etmesi sağlanmalıdır. Yoksa depresyonun oluşumuna katkı sağlanmış olur.

Psikozlar herkeste farklı şekilde olur: Herkes bir diğerinden farklı olduğu gibi, psikozlarda herkeste farklıdır. Psikoz kişilerin sosyal bağlantıları açısından anlaşılacak bir süreçtir. Her belirtinin kendine özel bir gelişim dönemi vardır.

Şizofrenik (bilişsel) ve duygusal psikozlar

Herkeste olan psikoz farklı ve kişisel içeriklerle dolu olur. Psikiyatride kararlar önce biçimsel boyutlara ve ruhsal alanın etkisi altında olmasına göre alınır. Aralarında bulunan farklar ise;

• Şizofrenik (bilişsel) psikozlar: İlk başta algılama, dil ve düşünce değişmişse
• Duygusal psikozlar: İlk başta ruh hali, motivasyon ve hayat şekli değişmiş ve bilişsel değişikler devam ediyorsa

Aynı anda ruh haliyle algılama tamamen birbirinden ayrılamaz. Bunlar karşılıklı şekilde birbirini etkiler.

En sık görülen psikoz türleri nedir?

• Şizofreni: En iyi bilinen psikoz türüdür. Genç yaşlardan itibaren başlama özelliği vardır. Kişinin kulağında olan sesler, hayaller ve tuhaf düşünceler şizofreni belirtileri arasındadır. Bazı kişilerde heykel gibi saatlerce hareketsiz durma ve amaçsız hareketler görülebilir.
• Paranoya: Bu ruhsal bozuklukta kişilerde aşırı şüphecilik olur. İleri yaşlarda ortaya çıkar. Kişilerin aklı gerçek dışı düşüncelerle doludur. Gerçek dışı tehlikeleri düşünerek kendilerini korumaya alırlar. Haksızlıklara uğradıklarını düşünüp, bunun için savaşır gayret gösterirler.
• Kısa psikoz: Paranoya ve şizofreni gibi psikozlar uzun yıllar sürebilir. Bazıları ise ani başlayıp, bir kaç haftada düzelme gösterir. Ağır travmalar sonrası, işkence ve yıkıcı bir olaydan sonra başlamış psikozların seyri diğer türlere göre daha iyidir.
• Paylaşılmış psikoz: Bunda psikotik olmayan kişinin, psikotik olan bir kişinin düşüncelerini paylaşması vardır. Kişinin gerçekte olmayan düşünceleri, aile üyeleri tarafından kabul edilmektedir.