Putperestlik nedir?

Farsça “put” kelimesinden türeyerek dilimize geçen putperestlik, görsel bir imgeye ya da tamamen soyut olan bir fikre tapınmak manasına gelir. Basit bir cümle ile izah edilemeyecek kadar geniş bir anlama sahip olan putperestlik, bilinen insanlık tarihinin ilk dönemlerinden bu yana birçok toplumda hakim olmuş bir inançtır. Bir inanç sistemi olmanın ötesinde algıya bağlı olarak bir anlayış biçimi şeklinde de yorumlanabilen putperestliğin birbirinden bağımsız ya da ilişkili pek çok farklı çeşidi bulunur. Putperestlik, Türkçede monoteist  (tek tanrılı) olmayan dinlerin tamamı için de kullanılan bir kelimelidir. İbrahimi Dinlere (Müslümanlık, Musevilik, Hıristiyanlık) mensup olan kişiler putperest kelimesini, İbrahimi Dinlere mensup olmayan diğer tüm inanç sistemlerinin üyesi olanlar için de kullanmaktadır. Bu bakış açısına sahip olan kişiler için putperestliğin paganizm (Paganlık) ile eşanlamlı olduğu da söylenebilir. Tüm bunların dışında putperestliğin monoteist inançların zıddı olan politeist (çok tanrılı) inançları genellemek için kullanılması da söz konusudur.

Putperestliğin nihai manasının aslında bakış açısında göre farklılık gösterdiği de söylenebilir. Kavramı değerlendiren kişinin kendi inancına göre putperestlik farklı manalara gelebilmektedir. Ancak genel olarak putperestlikte mutlak olduğuna inanılan bir varlığa tapınmayı içeren ritüellerin olduğu söylense de, ortada mutlak olarak nitelendirilebilecek bir varlık olmasa dahi bu tür bir inançtan bahsedilmesi mümkün olabilmektedir. Bazı putperest inançlarda mutfak varlıktan söz edilmese veya bu tür bir mutlak gücün varlığına inanılmasa dahi bazen kişilerin kendisi bazen de evrenin kendisi tapınılacak bir güç olarak görülebilmektedir. Putperestlik ile ilgili yaygın görüş cansız nesnelere tapınılması şeklinde olsa da, bu inanç ya da anlayışta nesneler dışında varlıklara tapınmak da bulunur. Bu varlık bir insan olabileceği gibi bazen bir hayvan bazen de gözle görülmesi mümkün olmadığı iddia edilen metafiziksel bir canlı da olabilir.

Putperestlikte tapınılan varlıkların canlı veya cansız olması söz konusu olsa da, bu varlıkların doğaüstü bir biçimde insan hayatı ve evren üzerinde bir tesiri olduğuna inanılır ki; bunun da farklı şekilleri bulunan putperestliğin en temel özelliği olduğu söylenebilir. Bunun haricinde İbrahimi Dinler bünyesinde de putperestlik ile ilgili farklı tanımlar bulunmaktadır. Din alimlerinin tarihsel süreci ve içinde yaşadıkları dönemi inceleyerek farklı putperestlik tanımları yapmaları söz konusu olduğu gibi, bilim adamlarının da bu kavrama bakış açıları birbirinden farklı olabilir. Son olarak belirtilmesinde yarar var ki, putperestlik tanımının neye göre yapılacağı büyük oranda incelenen inançtaki “put” kavramıyla ilişkilidir. İnanç ya da anlayışın put olarak kabullendiği unsur, yapılacak olan putperestlik tanımını da belirlemektedir.