Radyasyon nasıl etkiler yapar?

Radyasyon atomun çekirdeğinde olan nötronlar ve protonların fazla sayıda olmasıyla meydana çıkan beta, alfa ve gama ışınlarına verilen bir isimdir. Radyasyona uğrayan ve radyasyon yayan maddelerde radyoaktif madde olarak adlandırılır. Bu radyoaktif maddeler sayesinde insanlar farkında olmadan bile, radyasyona maruz kalmış olabilir. İnsan bedeninde radyasyon yüzünden meydana gelen zararlar bu şekilde ortaya çıkmaktadır. Günümüzde teknolojiyle birlikte üretilen cihazların, bu şekilde radyasyon yayma özelliği bulunmaktadır. İnsanlar hiç farkında olmadan, bu şekilde radyasyonla iç içe yaşarlar. Vücuttaki dokular ve organlar bu radyasyonun olumsuzluklarından etkilenir. Bunlar bazen gözle görülebilir, bazen de hiç farkında olmadan vücudu etkileyebilir.

Radyasyon çevreye parçacık, dalga ya da foton denen enerji paketleriyle yayılır. Devamlı olarak doğada yer alan ve insanlarla birlikte olan bir etkidir. Endüstri alanında kullanılan X ışınları, radyo ve televizyon gibi iletişim alanında olan radyoaktif dalgalar günlük yaşamın içinde bir arada olduğumuz en çok bilinen radyasyon etkileridir.

Radyasyonun insan vücudundaki zararları

İnsan vücudunun radyasyonun etkisine maruz kalmasının en bilinen zararı vücutta ortaya çıkan çeşitli kanserlerdir. Radyasyonun vücutta kansere sebep olması, vücutta olan DNA’yı parçalayacak orandaki enerjiyle insan vücudundaki hücreleri öldürmesiyle etkili olur. Radyasyonun insan vücuduna olan etkisi dolaylı olarak gerçekleşir. İlk olarak çevreyi etkisi altına alan radyasyon, bundan sonra insan vücuduna zarar verir. Bununla radyasyonun zararlı etkileri vücutta meydana gelmeye başlar.

Radyasyonun çevreye olan zararları

Geçmişteki nükleer denemeler ve nükleer reaktörlerin patlaması gibi faktörler yüzünden atmosfere dağılan radyoaktif parçacıklar, yeryüzündeki yüzeysel suları, bitki örtüsü ve canlıları etkileyecek düzeyde olur. 1986’da Çernobil faciası diye bilinen olayda, ortalama 10 km çapında olan bir bölgede uzun yıllar bitki yetişememiş, yetişenlerde radyoaktif etkiye neden olmuştur. Normalde radyasyon doğada her zaman bulunur. Güneş bile devamlı olarak radyasyon yayar. Fakat dünyadaki atmosfer katmanı nedeniyle bu zararlı radyoaktif ışınların çok az bir kısmı yeryüzüne kadar ulaşır. Bu miktar insan sağlığı için fazla olumsuz etkilere neden olmaz. Ancak günümüzdeki ozon tabakası delinmesi gibi etkenlerle, bu ışınlar daha fazla zararlı olacak radyasyonu yeryüzüne ulaştırmaya başlamıştır.

Çevremizde gelişigüzel atılmış olan radyoaktif maddeler insanlar üzerinde, hayvanlar ve bitkiler üzerinde olumsuz etkiler yapar. Bu durum dünyada ekolojik dengenin bozulmasına sebep olur. Canlılar üzerinde genetik değişiklikler, vücutta olan kalıcı değişikliklere kadar çok sayıda olumsuz etkiler meydana gelir. Radyasyon insanlarda cinsiyete, yaşa ve vücutta bulunan organlara göre farklı etkilere sebep olabilir, çocuklar ve gelişme çağındaki gençlerde genellikle görme duyusu üzerinde etkili olarak katarakt gibi oldukça ciddi hasarlar meydana getirir. Radyasyon yaptığı bu olumsuz etkileri zaman içinde açığa çıkar. Çok önceden yapılmış olan nükleer silah denemeleri yüzünden radyoaktif madde yüklenmiş olan toz bulutları, zamanla atmosferde yerleştiğinde, yeryüzüne radyoaktif yağışlara neden olarak iner. Bu etkiler özellikle yeryüzünde bulunan yüzeysel suların kirlenmesine sebep olur. Radyasyonun bu şekilde çevreye yaptığı zararlı etkiler, bu konuda sınır tanımadan oldukça uzaklara kadar etki edecek özelliğe sahiptir. 1986 yılındaki Çernobil’de meydana gelen nükleer facianın olumsuz etkileri ülkemizde bile Karadeniz bölgesine kadar yayılmıştır. Bu radyasyonun geniş alanlara yaptığı olumsuz etkiye en güzel örnektir.