Rating nedir?

“Rating“, kısaca “derecelendirme” demektir. Derecelendirme nedir, ne amaçla yapılır? Derecelendirme, belli bir grup içinde tekil olanın sıralamasını belirlemektir. Birçok alanda bu tarz çalışmalar yapılmakta ve derecelendirme de o alana göre başka bir anlam kazanmaktadır.

Ekonomi açısından bakıldığında ise rating (derecelendirme), borç talep edenlerin, aldıkları borcu geri ödeme yeteneklerini ve kapasitelerini belirlemeye yönelik bir tür anketlemedir. Borç talebi içinde olan taraf bir birey de olabilir, bir kurum da olabilir, bir ülke de olabilir. Ayrıca, aktif bir şekilde borç talebi söz konusu olmasa bile, örneğin ülkeler ya da şirketler ele alındığında, yatırım yapılabilirliklerinin belirlenmesi açısından da belirli periyotlarda ratingler yapılır ki değerler hep güncel şekilde muhafaza ediliyor olabilsin.

Rating, aslında oldukça teknik bir çalışmadır. Bu teknik çalışmanın içinde matematik ve istatistik de mevcuttur. Rating metodolojisi içinde borçlu ya da borçlu adayı olan tarafın niteliklerine göre ayrıştırılmış, geri ödeme yeteneklerini belirleyici sorular, bu sorulara alınan cevapların belirli ağırlık oranlar ile dikkate alındığı analizler ve nihai bir değerlendirme puanı söz konusudur. Alınan puanlar da iyiden kötüye denebilecek bir sınıflandırma içinde belirli notlara tekabül ettirilmektedir. Bahsi geçen sorular borçlu adayının türüne göre farklılaşmaktadır. Bazen sorular aynı olsa bile soruların cevaplarının rating metodolojisi içindeki ağırlıklandırması farklılaşabilmektedir. Bireyler için hazırlanmış anketlerin; yaş gruplarına, meslek gruplarına, yaşadıkları coğrafyaya göre çeşitlendirilmesi mümkünken; ülkeler söz konusu olduğunda bulundukları coğrafya dahi anketlendirmenin içinde bir kriter olarak dikkate alınmaktadır.

Belirli sektörlerde faaliyet gösteren firmalar yeni iş imkanları bulabilmek, şirket birleşmelerinde cazip gözükmek, yatırım yapılabilir statüsünde olduğunu yatırımcılara göstermek adına bir borç talebi söz konusu olmasa dahi bir dış derecelendirme firmasından bu çalışmayı talep edebilmekte, kamuyla paylaştığı finansal bilgileri arasına almış olduğu bu rating notunu dahil edebilmektedir. Zira, ülkemizde de uygulamaya girmiş olan Basel II kapsamında, bankalardan kredi başvurusunda bulunurken artık firmaların birer dış derecelendirme notu olup olmadığı ilgi banka tarafından sorgulanmak durumundadır.