Refik Halit Karay Kimdir?

Memleket Hikayeleri adlı eseriyle ün yapmış olan Edebiyatımızın önemli kalemlerinden Refik Halit Karay 15 Mart 1888 tarihinde İstanbul’da doğdu. Bolu Mudurnu’dan İstanbul’a göç etmiş olan Karakayış ailesinden Maliye Başveznedarı Mehmed Halit Bey’in oğludur. Vezneciler’de Şemsü’l-Maarif ve Göztepe’de Taş Mektep’te öğrenim gördü. Özel ders aldı. Galatasaray Sultanisi’nde ve 1907 yılında başladığı Hukuk Mektebi ‘nden mezun olan Karay Maliye Nezaretinde memur olarak görev yaptı.

1918’de Ziya Gökalp’in çabalarıyla İstanbul’a döndü. Robert Kolej’de Türkçe öğretmenliği yaptı
Refik Halit Karay 1908 yılında II. Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra gazetecilik ile uğraşmaya başladı. Tercüman-ı Hakikat gazetesinde mütercimlik ve muhabirlik yapan Karay, daha sonra 1909 yılında “Son Havadis” adıyla bir gazete kurdu, ancak 15 sayı yayınladı. Fecr-i Ati Topluluğu’na katılan Karay “Kalem” ve “Cem” mizah dergilerinde “Kirpi” takma adıyla siyasi mizah yazıları yazdı. Sanat an¬layışının zaman içinde değişmesiyle Milli Edebiyat Dönemi özel¬likleri gösteren eserler kaleme almıştır.

1912 yılında İttihat ve Terakki’nin istenmeyenler listesine girdi. Yazılarından dolayı birçok gazeteci ve yazar gibi ilk önce Sinop’a daha sonra Çorum, Ankara ve Bilecik’e sürgün edildi. İstanbul’a dönünce Türkçe öğretmenliği yaptı. PTT (Posta ve Telgraf Teşkilatı) Genel Müdürlüğü’ne getirilen Refik Halit, Hürriyet ve İtilaf Fırkası’na üye oldu. İstiklal Savaşı aleyhine yazdığı yazıları nedeniyle vatan hainliği ile suçlanıp yüzellilikler listesine girerek Beyrut ve Halep’te sürgün olarak hayatını devam ettirdi.

Mustafa Kemal Atatürk’e yazdığı şiir ve mektuplarla 150’likler listesindekilerin affedilmesinde büyük bir rol oynayan yazar, af kanunu ile yeniden yurda döndü, daha önceden çıkardığı “Aydede” adlı mizah dergisini tekrar çıkarmaya başladı. Türk Edebiyatı’nda Anadolu’yu ilk kez tanıtan eserleri ile adını duyurmuş, yergi ve mizah türündeki yazıları ile ün yapmıştır. Gözleme dayanan eserlerinde, sade, akıcı dili, güçlü tekniği ile tasvirler, portreler, benzetmeler kullanarak 20. yüzyıl romancıları arasında son derece önemli bir yere sahip olmuştur. Türkçeyi ustalıkla kullanan Refik Halit, Türk edebiyatına birçok eser kazandırmıştır.

Yazarlığa mizah öyküleriyle başlayan Refik Halit, 1919 yılından başlayarak Türk öykücülüğünde yeni bir sayfa açtı. Sürgün gittiği Anadolu’dan çeşitli kesimlerden insanları canlandırdığı “Memleket Hikayeleri” 1919 yılında yayınlandı. Karay “köy edebiyatı”nın öncüleri arasına girdi. 1920’lerden sonra daha sade ve anlaşılır bir dil kullandı.

Maupassant tarzı (olay) öyküler yazanyazarın eserlerinde, kah¬ramanlar yaşadıkları çevre ile birlikte ele alınmıştır. Memleket Hi¬kâyeleri adlı eserinde gözleme çok sık rastlanır.Teknik bakımdan son derece güçlü olan öykülerinde olaylar, genellikle toplumu ve bireyi yakından il-gilendiren sosyal olaylardır. Karay’ın en önemli özelliklerinden bi¬ri ise, merak unsurunu çok sık kullanmasıdır. Yurt dışında, sürgündeyken yazdığı öykülerini topladığı “Gur¬bet Hikayeleri” adlı eseri de edebiyatımız için çok önemlidir.

Yazarın ilk romanı, “İstanbul’un İçyüzü” adlı eseridir. Bu romanda birbirinden bağımsız olaylar ve kişiler ayrı ayrı bölümlerde verilmiştir, eski ve yeni ya¬şam tarzları karşılaştırmıştır. Yazar 18 Temmuz 1965 tarihinde İstanbul’da yaşamını yitirmiştir.

Eserleri
Romanlar
1. İstanbul’un İç yüzü (1920)
2. Ay Peşinde (1922)
3. Yezidin Kızı (1939)
4. Çete (1940)
5. Sürgün (1941)
6. Anahtar (1949)
7. Bu Bizim Hayatımız (1950)
8. Nilgün (1950 -1952)
9. Yeraltında Dünya Var (1953)
10. Dişi Örümcek (1953)
11. Bugünün Saraylısı (1954)
12. İki bin Yılın Sevgilisi (1954)
13. İki Cisimli Kadın (1955)
14. Kadınlar Tekkesi (1956)
15. Karlı Dağdaki Ateş (1956)
16. Dört Yapraklı Yonca (1957)
17. Sonuncu Kadeh(1965)
18. Yerini Seven Fidan(1977)
19. Ekmek Elden Su Gölden (1980)
20. Ayın On Dördü (1980)
21. Yüzen Bahçe (1981)
Hikayeler
1. Memleket Hikayeleri (1919)
2. Gurbet Hikayeleri (1940)
3. Eskici
4. Garaz
Öykü
1. Memleket Hikayeleri
2. Gurbet Hikayeleri
3. Eskici
Mizah
1. Sakın Aldanma İnanma Kanma
2. Kirpinin Dedikleri
3. Agop Paşa’nın Hatıraları
4. Ay Peşinde
5. Tanıdıklarım
6. Guguklu Saat
Günce
1. Bir İçim Su
2. Bir Avuç Saçma
3. İlk Adım
4. Üç Nesil Üç Hayat
5. Makyajlı Kadın
6. Tanrıya Şikayet
Anı
1. Minelbab İlelmihrab
2. Bir Ömür Boyunca (1990, 1996, 2011)
Oyunlar
1. Kanije Müdaafası (1909)
2. Deli (1939)