Reşat Ekrem Koçu kimdir?

Reşat Ekrem Koçu 1905 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiş Osmanlı kültür ve medeniyetine dair çalışmalarıyla tanınan tarihçi ve yazardır. Babası Ekrem Reşat Bey, annesi ise Hacı Fatma Hanım’dır. İstanbul’da Maarif Nezâreti tercüme kaleminde çalışmış olan Ekrem Reşat Bey, Tarîk, Ma‘lûmat ve Cerîde-i Havâdis gazetelerinde çeşitli yazı yazmış ve daha sonra Konya’da Sanayi Mektebi müdürlüğüne atanmıştır. Burada Babalık gazetesinde başyazarlık yapmıştır.

Reşat Ekrem ilkokulu Konya’da okudu. Savaş nedeniyle ortaokul ve lise kapandığından dolayı annesi Hacı Fatma Hanım ile birlikte İstanbul’a dönmek zorunda kaldı. Liseyi Bursa Erkek Lisesi’nde yatılı olarak okuyan Reşat Ekrem 1931 yılında İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun olunca kürsü başkanı Ahmed Refik’in asistanı oldu. Bu dönemde Osmanlı Muâhedeleri ve Kapitülasyonlar 1300-1920 ve Lozan Muâhedesi adlı çalışmasını hazırladı. Hocası Ahmed Refik 1933 yılında görevinden uzaklaştırılınca Reşat Ekrem de üniversiteden istifa etti. Kuleli Askerî Lisesi, Vefa Lisesi ve Pertevniyal Lisesi’nde tarih öğretmenliğinin yanında Cumhuriyet, Yeni Sabah, Milliyet, Hergün, Yeni Tanin ve Tercüman gibi gazetelerle Tarih Dünyası, Hayat, Hayat Tarih Mecmuası, Resimli Tarih Mecmuası, Yeşilay, Büyük Doğu, Hafta, Türk Folklor Araştırmaları, İstanbul Enstitüsü Mecmuası gibi çeşitli dergilerde makaleler yazarak geçimini sağladı.

Reşat Ekrem, Kadıköy Göztepe Kayışdağı caddesinde aileden kalma köşk satıldıktan sonra son yıllarını Ankara caddesi ve Sirkeci’de bulunan bürolarındaki arşivini de naklettiği bir apartman dairesinde geçirdi. 6 Temmuz 1975 tarihinde burada vefat etti ve Sahrayıcedid Mezarlığı’na defnedildi. Reşat Ekrem hiç evlenmemiştir.
Reşat Ekrem, tarihçi olarak yetişmesinde hocası Ahmed Refik’in, İstanbul’un bütün özelliklerini tanımasında ise ünlü yazar Ahmed Râsim’in büyük rolü olmuştur. Reşat Ekrem, Ahmed Râsim’in İstanbul’a olan sevgisini aynen almış, bunu Ahmed Refik’ten kendisine geçen edebî tarihçilikle zenginleştirerek İstanbul’un “nevi şahsına mahsus” bir tarihçisi olmuştur. 1944 yılında bu şehre olan hayranlığını ve onu ölümsüzlüğe kavuşturmak isteğini İstanbul Ansiklopedisi’ni fasiküller halinde yayımlayarak göstermiştir. Reşat Ekrem, ayrıca İslâm Ansiklopedisi’nin Türkçe baskısında “Ali Paşa Hekimoğlu” ve “Ali Paşa Sürmeli” maddelerini de yazmıştır.

Reşat Ekrem iyi resim yapan, bir yazar olarak bilinir. Ekrem, “ Acı Su: Şiirler (1965)” adlı şiir kitabında da görüldüğü gibi serbest nazmı başarılı bir şekilde kullanan bir şairdi. Reşat Ekrem’in önemli özelliklerinden biri de Osmanlı tarihinin basılı kaynaklarını ve yakın geçmişteki gazeteleri büyük bir dikkat ve titizlikle tarayıp bunların içinden hikâyeleri, olayları, pek akla gelmeyecek ayrıntı ve yaşantıları çıkarmış olmasıdır. Yazar bunları yazarlık hayatı boyunca kullandı, bazılarını da kitap halinde yayımladı. “Hatice Sultan ve Ressam Melling” (1934), “Eski İstanbul’da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri” (1947), “Erkek Kızlar” (1962), “Dağ Padişahları” (1962) kitaplarının yanında bu tür birçok yazı dizisi de gazete sayfalarında kaldı.

Reşat Ekrem, bazı Osmanlı kaynaklarını bugünkü dile aktarıp herkesin okuyup zevk almasını sağladı. Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinin ilk beş cildini bir hayli kısaltılmıştır. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’ndeki Seyyid Vehbî’nin Surnâme’sini (1939), Haşmet’in Vilâdetnâme’sini (1940) ve Aşçı İbrâhim Dede Mecmuası’nı da (1960) sade bir dille kısaltarak neşretmiştir. Edmondo de Amicis, Jean de Thevenot, Theophile Deyrolle, J. E. Dauzats, Mary Montagu ve Elizabeth Craven gibi Batılı yazarların İstanbul ve Türkiye’den bahseden seyahatnâmelerini de kısaltıp resimli kitapçıklar olarak bastırdı.

Tarihe büyük bir ilgi duyan ve tarihi bir çok olay hakkında derinlemesine incelemeler yapan Reşat Ekrem, Osmanlı Padişahları (1960), Yeniçeriler (1964), Osmanlı Tarihinin Panoraması (I-II, 1964) ve Fatih Sultan Mehmed (1965) gibi eserleriyle tarih alanında da okuyucuyla buluşmuştur. Ayrıca Cumhuriyet gazetesinin ilâvesi olarak basılan Türk İstanbul (1953), Osmanlı Tarihinin Panoraması (1954), Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü (1967) eserleri ansiklopedik eserler niteliğindedir.
Reşat Ekrem Koçu’nun diğer belli başlı çalışmaları da şunlardır:
1. Sümer Türkleri (1933),
2. Selçuk İmparatorluğu (1933),
3. Kızlar Ağasının Piçi (1933),
4. Bizans Tarihi (1934),
5. Tarihten Evvelki Zamanlar (1934),
6. Mimar Sinan (Sedat Çetintaş ile, 1936),
7. Hayrettin Barbaros (1937),
8. Ahmed Râsim: Hayatı, Seçme Şiir ve Yazıları (1938),
9. Taçlı Fahişeler (1944),
10. İstanbul Camileri (1948),
11. Tarihimizde Garip Vakalar (1952),
12. Türk Tarihinin 50 Büyük Adamı (1953),
13. Büyük Şekavet ve İsyanlar (1960),
14. Topkapı Saray (1960)
15. Tarihimizde Kahramanlar (1960),
16. Forsa Halil (1962),
17. Erkek Kızlar (1962),
18. Haşmetli Yosmalar (1963),
19. Yeniçeriler (1964),
20. Türk Zaferleri (1964),
21. Acı Su: Şiirler (1965),
22. Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü (1967),
23. Kabakçı Mustafa: Devlet Gücünü Zedelemiş Bir Serserinin Romanlaştırılmış Hayatı (1968),
24. Kösem Sultan (1972),
25. Dârülaceze (1974),
26. İstanbul Tulumbacıları (1981),
27. Haydut Aşkları (1981),
28. İstanbul Camileri (ts.).