Rıfat Ilgaz kimdir?
Rıfat Ilgaz 1940’ların toplumcu gerçekçi şairlerinden önde gelenleri arasındadır.1911’de Cide’de doğmuştur. Şiirlerini yazmaya ortaokulda öğrencilik yıllarında başlamıştır. İlk şiiri 1927’de, günlük Nazikter gazetesinde yayınlanmıştır. Bunu takiben Açıkgöz(Kastamonu) , Güzel İnebolu ve Güzel Tosya gazetelerinde şiirleri ve yazıları yayınlanmaya başlamıştır. Lise döneminde babasının ölümüyle buradan ayrılmış, yatılı olarak Kastamonu Muallim Mektebi’nde öğrenimine devam etmiştir.1930 yılında mezun olmuş, altı yıl Gerede, Akçakoca, Hendek ve Düzce arasında Gümüşova’da ilkokul öğretmenliği yapmıştır. Ankara Gazi Eğitim Enstitüsünü 1938 yılında bitirmiş ve Adapazarı Ortaokulu Türkçe Öğretmenliğine atanmıştır.
1939 yılında İstanbul Karagümrük Ortaokulu’nda Türkçe Öğretmeni olan Ilgaz’ın, yazı ve şiirleri iyi dergilerde yayınlanmaya başlamış, 1940 yılında Çığır, Oluş, Ulus, Varlık, Güneş, Yücel, Hamle ve Yeni İnsanlık dergilerinde şiirleri yayınlanmış, aynı yıl Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne girmiştir. Bu dönem Hasan Tanrıkut, Sabahattin Kudret Aksal ve Salah Birsel’le tanışmıştır. Ömer Faruk Toprak’la 1042 yılında Yürüyüş Dergisi’ni çıkarmışlardır. Bu dergide Cahit Irgat, Orhan Kemal, Sait FAİK, A.Kadir ve Nazım Hikmet (İbrahim Sabri) ile beraber çalışmışlardır.
1943 yılında ilk kitabı ‘Yarenlik’i yayınlamış ve şiirleri büyük bir ilgi görmüştür. 1944 yılında ‘Sınıf’ adındaki şiir kitabı çıkmıştır. Sıkı yönetim kararıyla bu kitabı toplatılmıştır. Pertev Naili Boratav ‘Sınıf’ kitabı için, ‘Yeni Türk şiirine inanmayanlara, Rıfat Ilgaz’ın bu kitabını okuyup anlamalarını dilemekten başka yapılacak bir şey yoktur’ diye yazmıştır.
1945 yılında Gün Dergisi çıkmış, Ilgaz bu dergide sekreter olarak görev yapmıştır. Bu dergide de yazıları yayınlanmıştır. Aziz Nesin’in Cumartesi Dergisine de ortak olmuştur. Burada seçici kurulda çalışmıştır. 1946 yılında Aziz Nesin, Esat Adil ve Sabahattin Ali ile birlikte Gerçek Gazetesini çıkarmışlardır.1946 yılında Yığın Dergisini Esat Adil ve Adil Yağcı ile beraber çıkarmışlardır. Öğretmenliğe döndükten sonra Boğazlayan Yozgat’a tayini çıkmıştır. Bu dönem hastalığı yüzünden Validebağ Sanatoryumunda yatmıştır. 1947 yılında Sebahattin Ali, Aziz Nesin ve Mim Uykusuz ‘un çıkarmış olduğu Marko Paşa kadrosuna girmiştir. Sıkça kapatılan bu derginin daha sonradan sorumlu müdürlüğünü yapmıştır. 1950 yılında yeniden gazetecilik yapmaya başlayana Ilgaz, sakıncalı olduğundan dolayı gazeteler ve dergiler imzalarına pek yer vermemiştir.
1952-1960 yılları arasında Tan Gazetesi’nde çalışmıştır.Turhan Selçuk ve İlhan Selçuk’un çıkarmış olduğu Dolmuş Dergisi’ne ‘Stepne’ takma adını kullanarak yazılar yazmıştır. Hababam Sınıfı, Don Kişot ve Pijamalar(Bizim Koğuş) İstanbul’da bu dergide dizi olarak yayınlanmıştır. Hababam Sınıfı’ da isminin sakıncalı olması yüüzünden ‘Stepne'(Yedek Lastik) takma adını kullanarak yazmıştır. 1953 yılında Devam adındaki şiir kitabını çıkarmış, ancak bu kitap da toplatılmıştır.
1961 Anayasasının yürürlüğe girmesinden sonra kendi adını kullanarak yazı ve şiir yayınlama özgürlüğüne kavuşmuş olan Rıfat Ilgaz Yeni Ulus, Demokrat İzmir, Akbaba, Vatan ve Yeni Gün gibi yayın organlarında ve bazı edebiyat dergilerinde yazı yazmıştır. Sınıf Yayınları’nı kurmuş ve bu şekilde kendi kitaplarını yayınlayabilmiştir.1970 yılında Basın Şeref Kart’ını almış, 1974 yılında emekli olmuştur. Bundan sonra doğum yeri olan Cide’ye yerleşmiştir. 12 Eylül 1980 sıkıyönetim döneminde göz altına alınmış, tutukluluğu sona erdikten sonra İstanbul’da oğlu Aydın Ilgaz ile beraber ölümüne kadar yaşamıştır.
Bu yaşanan olaylar ‘Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra’ adındaki kitabında anlatılmaktadır. Rıfat Ilgaz’ı hepimiz Hababam Sınıfı’nın yazarı olarak tanıdık. Yazarın altmış kitabı olmasına rağmen, onun şairliğini, romancılığını ve öykü yazarlığını da dikkate almak gerekir. Ilgaz kitaplarında ileri görüşlü, çağdaş ve ulusumuzdan yana birlikteliği önermektedir. Uzun bir süre toplumdan kendisini uzaklaştırmaya çalışan yönetimlerin ardından, demokrasi yolunda ülkemizde yaşanan gelişmeler Rıfat Ilgaz adını yeniden yüceltmiş, ancak Sivas olaylarının acısına dayanamayan yazar 7 Temmuz 1993 günü aramızdan ayrılmıştır.
Rıfat Ilgaz’ın eserleri
Şiir kitapları: Yarenlik (1943) , Sınıf (1944) , Yaşadıkça (1948) , Devam (1953) , Üsküdar’da Sabah Oldu (1954) , Soluk Soluğa (önceki kitaplarından seçmelere eklemelerle,1962) , Karakılçık (1969) , Uzak Değil (1971) , Güvercinim Uyur mu (1974) , Kulağımız Kirişte (1983) , Ocak Katın Alagöz (1987) Ömer Faruk Toprak Ödülünü kazandı.
Romanları: Karadeniz’in Kıyıcığında (1969, önce oyun olarak çıktı,1965) , Karartma Geceleri (1974) , Sarı Yazma (1976) , Yıldız Karayel (1982) ile 1982 Madaralı Roman Ödülü’nü ve 1982 Orhan Kemal Roman Ödülü’nü kazandı
Tiyatroları: Basılmış oynanmamış ya da oynanmış, yayınlanmamış oyunları da bulunan Ilgaz’ın tiyatro türündeki en ünlü eserleri arasında Hababam Sınıfı ve Hababam Sınıfı Uyanıyor, Hababam Sınıfı Baskında, Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, Abbas Yola Gider (1971) adlı kitaplarıdır.
Mizah: İlk olarak iki hikâye kitabı çıkardı: Radarın Anahtarı (1957) , Don Kişot İstanbul’da (1957), daha sonra iki roman: Hababam Sınıfı ve Pijamalılar (Bizim Koğuş) (1959) Bunları mizah türünde pek çok hikâye izlemiştir. Kesmeli Bunları (1969) , Nerde O Eski Usturalar (1962) , Saksağanın Kuyruğu (1962) , Şevket Usta’nın Kedisi (1965) : Geçmişe Mazi (1965) , Garibin Horozu (1969) ve 1972’de çıkan on kitap: Altın Ekicisi, Palavra, Tuh Sana, Çatal Matal Kaç Çatal, Bunadı Bu Adam, Keş, Al Atını, Hababam Sınıfı Baskında, Hababam Sınıfı Uyanıyor.
Daha sonradan yayımlanan mizah türündeki kitapları, Palavra (hikayeler,1982) ,
Rüşvetin Alamancası (1982) , Çalış Osman Çiftlik Senin (hikayeler,1983) , Sosyal Kadınlar Partisi (hikayeler 1983) , Apartıman Çocukları (roman,1984) , Hoca Nasrettin ve Çömezleri (roman,1984) , Hababam Sınıfı İcraatın içinde (1987) , Şeker Kutusu (1990) , Dördüncü Bölük (1992)
Anılar: Yokuş Yukarı(1982) , Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra(1986)
Güncel: Nerde Kalmıştık (1984) , Cart Curt (1984) köşe yazılarını topladığı kitaplarıdır.
Çocuk kitapları: Halime Kaptan (1972) Kumdan Betona (1976) , Öksüz Civciv (1979) , Bacaksız Kamyon Sürücüsü (1977) , Cankurtaran Yılmaz (1979) , Bacaksız Sigara Kaçakçısı (1980) , Bacaksız Okulda (1980) , Bacaksız Tatil Köyünde (1980) , Bacaksız Paralı Atlet (1980) , Küçükçekmece Okyanusu (1983) , Apartıman Çocukları (1984) , Çocuk Bahçesinde(1993)