Ruşen Eşref Ünaydın kimdir?
Ruşen Eşref Ünaydın, 18 Mart 1892 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Galatasaray Sultanisi ve Darülfünun Edebiyat Fakültesinden mezun oldu. Ünaydın, 1911 ile 1918 yılları arasında Yüksem Baytar ve Yüksek Muallim Mekteplerinde Türkçe ve Fransızca öğretmenliği yaptı.
1914 yılında öğretmenlikle birlikte çevirmenlikle yapmaya başladı. İlk yazılarını Tevfik Fikret2in teşvikiyle Servetifünun’da yayımlamaya başlamıştır. Bu Ünaydın’ın yazarlığa attığı ilk adım demekti. 1918 yılında “Yeni Gün” muhabiri olarak Kafkasya’ya, “Tasviri Efkâr” muhabiri olarak Sivas’a gitti. Servetifünun, Tedrisat Mecmuası, Türk Yurdu, Yeni Mecmua, Donanma, Dergâh, Vakit gibi dergi ve gazetelerde söyleşileri ve gezi türünde çeşitli yazıları yayımlandı. Dönemin genel olarak ünlü edebiyatçılarıyla yaptığı söyleşiler büyük ilgi görmüştür. Ünaydın bu söyleşileri ile herkes tarafından tanındı. 1920 yılında Ankara Hükümetinin çağrısı üzerine İnebolu üzerinden Anadolu’ya gidip “Milli Mücadele”ye katıldı.
1922 yılında Buhara Elçiliği Başkâtibi olan Ünaydın, 1923 yılında Lozan Konferansında “matbuat müşavirliği” yaptı. TBMM’nin ikinci döneminde Afyonkarahisar’dan Milletvekili seçildi. “Riyaseticumhur Kâtibi Umumisi”, Tiran, Atina, Budapeşte elçiliği; Roma, Londra ve Atina Büyükelçiliğinde görevlerinde bulundu. 1952 yılında emekliye ayrıldı. Anadolu Ajansı kurucu idare meclisi ve Harf İnkılabı komisyonu üyeliklerinde bulundu.
Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu Türk Dil Kurumu’nun ilk genel yazmanı (kâtibi umumisi) olan Ruşen Eşref Ünaydın, Kurtuluş Savaşı yıllarında da Atatürk’ün yanında bulunmuştur. Ünaydın Türk Devrimine inanan, devrimin hayata geçmesi için Mustafa Kemal’le birlikte hareket eden aydınlarımızdan biridir.
Mustafa Kemal Atatürk’ün en yakın çalışma arkadaşlarından biri olan Ruşen Eşref, Mustafa Kemal’in Gelibolu’daki başarılarını yayımlayan, Türk ve dünya kamuoyunda daha iyi tanınmasını sağlayan gazetecidir. 1918 yılında Yeni Mecmua’da yayımladığı “Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat” ile Büyük önderi tüm dünyaya anlatmıştır. 1923 yılında kaleme aldığı “Ayrılıklar” adlı kitabından dolayı kendisine “İstanbul Seyyahı” adı verilmiştir.
Atatürkçülüğün en önemli savunucularından olan Ruşen Eşref, “Röportaj ve mülakat” türlerini Türk yazınına kazandırmış Cumhuriyet dönemi yazarlarındandır. Kurtuluş Savaşı döneminde, dönemin ünlü isimleriyle yaptığıi röportajlarını, Türk Yurdu dergisi ve Vakit gazetesinde yayımlamış, daha sonra “Diyorlar ki” adıyla bunları kitaplaştırmıştır. “Diyorlar ki” adlı yapıtıyla tanınan Ruşen Eşref Ünaydın, milli mücadelenin en karanlık günlerinde yazdığı yazılarıyla halkı yüreklendirdi. İnsanların güçlü olması, öfkesini, yurdunu kurtarmak için direnmesi için çaba gösterdi.
Türk Devriminin hayata geçirilmesi için Mustafa Kemal Atatürk’ün en yakınında ter aldı. Türk Dil Kurumu’nun kurulmasında bizzat görev aldı. Türk Dil Kurumu’nun kuruluşunun en önemli tanıklarından biri olan Ünaydın, bunu “Hatıralar” adlı yapıtında bütün ayrıntıları ile anlatmıştır.
Türk dilini oldukça iyi kullanan ve kendine has bir üslubu olan Ruşen Eşref Ünaydın 21 Eylül 1959’da İstanbul’da öldü.
RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN’IN ESERLERİ:
1- Diyorlar ki (Bu yapıt, sanat ve düşün insanlarıyla alanlarına dair sorunları ele aldığı konuşmaları içerir; 1918. Şemsettin Kutlu’nun hazırlamasıyla ve yeni harflerle 2. basımı 1972 yılında yapılmıştır),
2- Geçmiş Günler (1919, 1942),
3- Tevfik Fikret (1919, Fikret’le ilgili anılar),
4- Ayrılıklar (1923),
5- Damla Damla (1929, 1947; düzyazılar ve şiirler),
6- Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal’le Mülakat (1918’de Yeni Mecmuada yayımlanan konuşmalar, daha sonra 1930, 1933, 1954’te kitap oyarak yayımlanmıştır),
7- Boğaziçi, Yakından (1938),
8- Hatıralar (1943),
9- Atatürk’ü Özleyiş (1957, cephe anıları),
10- Atatürk’ün Hastalığı (1959, Prof. Nihat Reşat Belger’le mülakat).
Ruşen Eşref Ünaydın’ın ölümünden sonra basılan İstiklal Yolunda (1960) ve Çanakkale’de Savaşanlar Dediler ki (1961) adlı iki yapıtı daha vardır.