Sabit kur sistemi nedir?

Yerel para biriminin değerinin, başka bir para biriminin veya para birimleri sepetinin değerine veya altın gibi başka bir değere bağlandığı kur düzenidir. Ölçü alınan değerler yükselip düştükçe, bunlara bağlanan yerel para biriminin de değeri değişir. Kur değeri alt veya üst limit çizgisini geçerse kura o zaman müdahale edilir. Sabit kur uygulaması için ülkedeki döviz rezevlerinin yeterli düzeyde ve sürekli dış finans kaynaklı olması gerekmektedir.

Sabit döviz kurunda kambiyo denetimi ve ayarlanabilen bir vardır. Bir ülkede eğer döviz gelirleri ve dolayısıyla döviz rezervleri yetersiz kalırsa, sıkı bir denetim yardımıyla döviz arz ve talebi denkleştirilir ve böylece döviz kuru sabit tutulur.

Ayarlanabilir kur sisteminde bağımsız bir yapıya sahip olan Merkez Bankası döviz piyasasına yapacağı müdahalelerde döviz kurunun istikrarını sağlamaya çalışır.

Serbest bir şekilde başka para birimlerine çevrilebilir para birim değerinin başka değerlere sabitlenmesi, merkez bankasının alım ve satım işlemleri ile sağlanmaktadır. Buna göre merkez bankası yerel para birimiyle ilgili muhtemel arz ya da talep kaymalarını ve bunları karşılayacak işlemler yaparak dengeler ve aynı zamanda yerel para biriminin hedeflenen seviyede kalmasını sağlar.

Sabit kur düzeninin kullanılmasının en önemli nedeni, genel olarak enflasyonu kontrol altına alabilmek amacıyla uygulanan, sıkı para politikalarının güvenirliğini artırmaktır. Enflasyondaki beklentiler, gerçekleşecek olan enflasyonun üzerinde etkili olduğundan dolayı bu güvenirliği sağlamak çok önemlidir. Sabit kur düzenini uygulamakta olan ülkeler aynı zamanda bağımsız para politikası da uygulamaktadırlar.

Sabit döviz kuru sistemlerinin en önemli avantajları şunlardır:
1- Sabit kur sistemleri, kurlar sabit tutulabildiği veya sabit tutulabileceğine olan güven devam ettiği sürece, ekonomik birimlere geleceğe dönük planlama ve fiyatlama yapma imkanı tanımakta ve yatırım ve ticaret hacminin genişlemesine yardımcı olmaktadır.
2- Kur sistemlerindeki bütün ekonomik birimler geleceğe yönelik ücret ve fiyatları beklenen kur artış oranına uygun şekilde belirleyerek, enflasyonun düşürülmesine yardımcı olabilirler.
3- Sabit kur sistemi merkez bankalarına döviz kurlarını kendi belirlediği bir denge seviyesinde tutma olanağı sağlamaktadır.
4- Finansal araçların veya piyasaların esnek bir döviz kuru sistemini uygulamaya olanak sağlayacak kadar gelişmediği ülkelerde, para politikası uygulamalarına disiplin getireceğinden sabit kur sistemleri daha avantajlıdır.
5- Sabit kur sistemi kur belirsizliğine son vererek, ülkeler arası ticaret için uygun bir ortam oluşturmasıdır.
Sabit kur düzeninin sakıncaları ise şöyle özetlenebilir:
1- Sabit kur düzeni, hükümetlerin ekonomideki iç dengeleri sağlamak amacıyla bazen başvurabilecekleri para politikalarını, bağımsız olarak uygulamalarını imkansız hale getirmektedir. Ayrıca bu düzen, kurun sabitlendiği para biriminin kullanıldığı ülkede gerçekleşebilecek enflasyonun, düzeni uygulayan ülkeye yansımasına sebep neden olur. Bu nedenlerden dolayı birçok ekonomist değişken kur sisteminin bazı durumlarda, sabit kur düzenine tercih edilmesi Ayrıca sabit kur sisteminin para birimlerinin gerçek piyasa değerlerini yansıtmalarına engel olduğu ve bundan dolayı da krizlere sebep olduğu bazı önemli riskler yarattığı görülmektedir.

Sabit kur sistemiyle ilgili bir diğer önemli risk de spekülatif saldırılardır. Genel olarak bu saldırılar yatırımcıların ve bilhassa devalüasyon beklentileri yaşanmakta olan dönemlerde, yerel para birimi üzerinden büyük miktarlarda borç alıp bu kaynakları başka para birimlerine çevirmeleri şeklinde gerçekleşmektedir.
Sabit döviz kuru sistemi para politikasına bazı kısıtlamalar koymaktadır. Uygulanmakta olan para politikası döviz kurunun sabitlendiği ülkenin uyguladığı para politikası ile çelişmesi ve parasal hedeflerde sapmalar meydana gelmesi halinde meydana gelebilecek istenmeyen sermaye hareketleri, merkez bankası müdahalelerini zorunlu hale getirmektedir.