Salep neden yapılır ve nasıl içilir?

Arapça “sahlap” kelimesinden dilimize giren bir kelime olan salep, orkide ailesinden bir bitki olan Orchidaceae köklerinden elde edilen ve sıcak olarak tüketilen bir içecek türüdür. Bir tür orkide olan bu bitkinin toprağın alt kısımlarında kalan yumrularının işlenmesi sonucunda üretilen ve yaygın olarak toz halde sunulan salep, tercihen süt ya da suyla karıştırılarak içilir. Anadolu kültüründe bu bitkinin aynı türü için de salep kelimesi kullanılmakta ve bu nedenle de “Salepgiller” şeklinde bir bitki familyasından söz edilmektedir. İnce tel yapılı bir kök yapısına sahip olan bu bitkinin otsu bir yapısı bulunur. Kök bölümü bahsi geçtiği üzere yumru bir yapıya sahiptir ve iki farklı yumru olarak gelişen kök, silindir yapılı gövdenin beslenmesini sağlar. Özellikle Osmanlı döneminde oldukça popüler bir sıcak içecek haline gelen salep için toplum genelinde öksürük giderici bir etkiden söz edilse de, aslında tıbbi olarak salebin bu tarz bir etkiye sahip olduğuna dair bir bilgi bulunmamaktadır.

Mevsiminde toprağın kaldırılarak kök bölüme zarar vermeden toplanan bitkinin yumruları, işlenme öncesinde sahip olduğu sudan kurtulması için önce kurutma işlemine tabii tutulur. Nemden tamamen arındırılan bitkinin kökleri daha sonra işlenmek üzere fabrikalara getirilir ve burada da kurumuş haldeki yumrular ufalanarak bilinen salep tozu haline getirilir. Osmanlı döneminde bu şekilde hazırlanan salep tozlarının içine koruma amaçlı herhangi bir ilave madde eklenmemekteydi ve bu nedenle de hala “doğal” salep bu şekilde hazırlanmaktadır. Yağlı inek sütüyle çok geniş bakır kazanlarda uzun süre boyunca kaynatılan salep tozu, sütün yoğunlaşmasına ve bilinen salep kıvamına gelmesine neden olur.

İçinde bulunan Glikomannan sayesinde sütle birleştiği anda şişmeye başlayan salep tozu, bu özelliği sayesinde dondurma üretimi için de ideal bir hammaddedir. Uzun yıllar olduğu gibi günümüzde de hala içecek dışında dondurma yapımında da kullanılan salebin birçok farklı çeşidi de bulunur. Salebin sütle birlikte kaynatılması içime hazır hale gelmesi için yeterlidir. Salep Osmanlı kültüründe seneler boyunca “tarçın” ile birlikte içilmiş ve bu alışkanlık haline gelen lezzet de günümüze dek ulaşmıştır. Köklerin içindeki yumruların kurutulması ve sonrasında da toz haline getirilmesiyle kullanıma hazır hale gelen salebin gerçek lezzeti, kaynatma işleminde kullanılan sütün kalitesine bağlıdır. Gerçek anlamda “organik olarak beslenen tek bir ineğin” sütü kullanılarak ve katkı maddesi ilave edilmeden hazırlanan salebin tadı da bir başkadır…