Şamanizm nedir?

Türklerinde inançlarından biri olmuş olan Şamanizm, büyüye dayalı bir kabile dini olma özelliğine sahiptir. Şaman inanışına göre evren üç bölümden gök, yerüstü ve yer altı olmak üzere üç bölümden meydana gelmektedir.

a) Gök: Aydınlık olan bölümdür. Gökte iyilik, güzellik ve mutluluk vardır. Burası bir cennet gibidir. 17 kattan oluşan bir bölümdür. En büyük Ülgen, eşi ve çocukları ile kendisine bağlı iyi ruhlar orada oturmaktadır.

b) Yeryüzü: İnsanların yaşadıkları bölümdür.

c) Yeraltı: Karanlık olan bölümdür. 14 kattan oluşmaktadır. Kötülüklerin, bahtsızlıkların, çirkinliklerin hüküm sürdüğü bir bölümdür. Bundan dolayı cehennem olarak değerlendirilmiştir. Korkunç bir tanrı Erlik, ailesi ve ona bağlı kötü ruhlar yeraltında bulunmaktadır.

Şaman sözcüğü, Mançu-Tunguz dilinden gelmektedir. Tunguz dilinde şaman, saman; MançuDilinde de sama şeklindedir. Türk kavimlerinde ise, şaman sözcüğü “kam” sözcüğüne karşılık olarak kullanılmıştır. Şamanizm, trans durumuna geçebilme yeteneğine sahip olan kimselerin, doğaüstü varlıklarla ilişki kurma yoluyla onların güçlerine sahip olmalarından bu güçleri toplum adına kullanmalarından ve bu amaçla yapılan dinsel ve büyüsel pratik ve törenlerden ibarettir.

Genel olarak bir kişinin şaman olup olamayacağı çocukluğunda bir takım ruhsal belirtilerle kendisini göstermektedir. Bu belirtiler peri, cin, dev görme, sık sık gerçekleşen baş dönmeleri, bayılmalar ve gelecekten haber verme gibi yetenekleri kapsamaktadır. Ayrıca, bu insanlar, yemeden içmeden kesilirler, insanlardan uzak durup onların arasına katılmazlar, sinirli bir yapıdadırlar, evlerinden kaçıp ormanlara gider, karlar üzerinde yatar ve yalnız kaldıkları zaman cinlerle, perilerle konuşurlar .

Şamanizm’de bir insan, kalıtım yoluyla şaman olabileceği gibi kendi isteği ile de şaman olabilir. Bunun için bir uzman şamandan uzun süre eğitim alması gerekmektedir. Eğitim-öğretim süresi ortalama üç, dört yıldır. Bazen bu sürenin beş-on yılı bulduğu da belirtilmektedir. Eğitim sonundakişinin şaman oluşu çoğu zaman bir törenle kutlanmaktadır. Bu şaman törenin önemli iki aracı, “şaman giysisi” ile “şaman davulu” dur. Bilhassa Kuzey Asya’ da şaman giysisinin özel bir görevi bulunmaktadır. Bu giysi bir kült aracı olarak kullanılmaktadır. Bir diğer araç olan davul ise daha çok tahta bir kasnağa deri geçirilip yapılmaktadır. Bu davula, doğaüstü güçlerin, cinlerin bulundukları ve eğleştikleri bir araç olarak bakılmaktadır. Bazı yerlerde davulun, şamanlar tarafından bir binek hayvanı gibi gökyüzüne veya yeraltına yaptığı yolculuklarda kullanıldığına inanılmaktadır.
Şamanizm’e ait motiflerin önemli bir kısmına eski Türk topluluklarında da rastlanmaktadır. Örneğin,
Menakıbu’l Kudsiye’ de Baba İlyas’ın ileri gelen halifelerinden Hacı Mihman’ın hangi hastaya nefesi
Ulaşırsa onu mutlaka iyileştirdiği ve bu kerametin şeyhi tarafından kendisine verildiği belirtilmiştir..
Vilayetname-i Otman Baba’da ise, Otman Baba’nın konuk olduğu Musa Beğ adındaki bir kimsenin tekkesinde, çevredeki hastaları yanına çağırdığı ve onları iyileştirdiği anlatılmaktadır.

Şamanizm inancı; bir din olarak kabul görmezse de bir din kadar etkili olmuş ve uzun yıllar Türklerin yaşamlarında ve hayatlarında önemli rol oynamıştır. Bilhassa Altaylı Türkler uzun yıllar Şamanizm’in etkisinde kalmıştır. Şamanizm’de, bu inancı yayan ve uygulayan kişilere

Şaman adı verilmiştir. Şamanlara göre; insanlarda kendileri için heybetli ve korkutucu olan kötü, iyilik eden bazı iyi ruhlar bulunmaktadır. İnsanlar öldükten sonra, o ölen kişilerin ruhları insanlar arasında dolaşmaktadır. Ruhları onlara musallat olarak, zaman zaman zarar verirler. Şamanlar zararlı olan ruhları kovmak için çeşitli törenler düzenleyip dualar okurlardı.

Türklerde Şamanların tanrılarla konuştuğuna, ruhlarla konuşup onların yardımıyla yol göstericilik yaparak akıl öğrettiğine, hekimlik yaparak hastalara musallat olan kötü ruhları kovmak amacıyla telkin yolu ve yaptığı çeşitli bitkisel ilaçlarla şifa aradığı görülmektedir. Şamanizm’de birden fazla tanrı olduğu görülmektedir. Bu tanrıların görev ve yetkileri birbirinden farklıdır. Şamanizm’de beş kutsal unsur bulunmaktadır. Bu unsurlar; toprak, demir, ateş, su ve ağaçtır.