Sanatsal metin ve türleri nelerdir?

Okuyucuya estetik zevk verme amacıyla yazılan metinlerdir. Sanat metinlerinde üslup kaygısı ön plandadır. Dil şiirsel işleviyle kullanılır. Kelimeler yan, mecaz ve çok anlamlı kullanılır. Bu metinler kurmacadır. Yoruma açıktır, hayallere çok yer verilir. Samimi süslü sanatlı bir dil kullanılır. Özneldirler, soyutlardır. Şiir, masal, hikaye, roman, fabl gibi türlerde kullanılır.

SANATSAL METİN TÜRLERİ:

• Fabl:

Serim, düğüm, çözüm, öğüt bölümlerinden oluşan ve hayvan, bitki, eşya gibi canlı ve cansız varlıkların insan gibi konuşturularak insanların başından geçebilecek olayları ibret verecek şekilde anlatan edebi türlerdir. Didaktiktirler, semboliktirler, teşhis, intak ve mübalağa sanatları kullanılır. Fabllar masallardan sonunda ahlak dersi vermesiyle ayrılırlar. Ezop, La Fonteine gibileri önemli temsilcileridir. Hintli filozof Beydeba’nın Kelile Dimme eseri önemli bir örnektir. Türk Edebiyatında ise Şeyhi’nin 15 yüzyılda yazdığı Harname adlı eseri önemlidir.

• Masal:

Olağanüstü olayların olağanüstü kahramanlarla yer, zaman belirtmeden anlatıldığı halk hikâyeleridir. Masallar sözlü edebiyat ürünleridir. İyilik, kötülük, dürüstlük, haksızlık gibi zıt kavramlar üzerinde durulur. Nazım- nesir karışık olabilirler. Yer ve zaman kavramları belirsizdir. Geniş zaman ve duyulan (mişli-mışlı) geçmiş zaman kullanılır. Masallar çocuklara özel didaktik özellikler taşıdıkları için sade, açık, anlaşılır bir dil özelliği taşırlar. Yine masallar bir varmış bir yokmuş şeklinde başlarlar ve sonra asıl olay ve dilek bölümleri ile bitirilirler. Masallarda dini ve milli motiflere hiç yer verilmez. Masallar evrenseldirler. Masallar kısa, planlı ve olaya dayalı olmasıyla hikâyeye benzerler, olağanüstü olaylar ve kahramanlarla da hikâyeden ayrılırlar. Bu türün Hindistan’da ortaya çıktığı söylenir.

• Roman:

Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların, zamana ve kişiye bağlanarak anlatıldığı yapıtlardır. Konusuna göre psikolojik roman, macera romanı, köy romanı, tarihi roman, egzotik roman, bilimkurgu romanı, biyografik roman; oluşturulduğu edebiyat akımına göre klasik roman, romantik roman, realist roman, natüralist roman gibi türleri vardır. Romanda olaylar geniş ve ayrıntılı olarak anlatılır, kişi sayısı hikâyeye göre daha fazladır, kahramanlar bütün yönleriyle anlatılır. Dünya edebiyatındaki ilk örneği Gargantua adlı yapıtıyla Rabelais vermiştir. Don Kişot adlı romanıyla Cervantes, dünya edebiyatında modern romanın ilk örneğini vermiştir.