Sayıştay’ın vazifeleri nelerdir?

Sayıştay, Türkiye Büyük Milet Meclisi’ne bağlı olarak anayasa kuruluşu, merkezi idari ve karar organıdır. TBMM adına, merkezi yönetim bütçesi kapsamında bulunan genel ve katma bütçeli daireler, yani kamu idareleri ve sosyal güvenlik kurumları gelir ve giderlerine dair bütün malları denetlemek ve bu işle ilgili sorumluların hesap işlemlerini kesin hükme bağlanması ile alakalı vazifeleri yapmaktadır. Kanunda verilen yetki ile bu kurumların incelenmesi, denetlenmesi ve karara bağlanması ile ilgili işleri yapmakla görevli kurumdur. Sayıştay eskiden kullanılan ismi Divan-ı Muhasebattır.

Tarihi süreç içerisinde Sayıştay’ın görevlerini yapan kuruluşlar devletlerin büyümesiyle birlikte varlık göstermeye başlamışlardır. Bulundukları devletin görevlerini yapmakta iken devlet adına büyük harcamalar yapması, onu bu harcamaları incelemeye ve denetlemeye itmiştir. Böylece Sayıştay’a benzer kuruluşlar ortaya çıkmıştır.

Osmanlı Devletinde bu kuruma çok önem verilmiştir.  Osmanlılarda, bütün gelir ve gider işlemleri defterlere kayıt edilerek yaptırılırdı. Bu kayıt defterleri sayesinde Sayıştay vazifesini yerine getiren kurumlar tarafından denetlenmesi mümkün olmuştur.  Altı asır boyunca en güçlü devlet ve ordusu ile ayakta durması gösteriyor ki, gelir ve giderlerin sıkı bir şekilde takip ve kontrol esilmesinin rolü büyütür. Osmanlıda bu kuruma resmi göstergesi olarak ilk Fatih Kanunnamesinde rastlanmaktadır.

Sayıştay’ın kuruluşuna göre yaptığı görev iki yönlüdür. Yani idari ve yargı olarak düzenlenmiştir. İlk olarak idari işlerine genel kurul, temyiz kurulu, daireler ve daireler kurulu olarak dört kurum bakmaktadır. İkinci olarak görevi, Sayıştay’ın iç düzeni ile alakalı yüksek disiplin kurulu, memurlar seçim ve disiplin kurulu olmak üzere iki kuruldur. Sayıştay ile alakalı kanun, 1982 anayasasında 160’ınci maddede gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bu kanun en yüksek mahkeme sayılmamaktadır. Fakat bu anayasada düzenlenen kanunla Sayıştay’ın aldığı kararların, herhangi bir yargı organına müdahalesi engellenmiş ve Sayıştay’ın aldığı kararların kesinleşmiş olduğu belirtilmiştir.

Vize, tescil, uygunluk bildirimi ile görüş bildirme vazifelerin takibinde Sayıştay’ın idari bakımdan görevleridir. Anayasada belirtilen kanunda başkan üyeleri kesinlikle işlerine son verilemez.  Ve ayrıca kendi arzuları olmadan vazifeden emekliye ayrılamazlar.

Yargılama işleri ise saymanların kayıt edilen hesaplarla alakalı tutuklan rapor üstünden bir yargılama olmaktadır. Burada yapılan inceleme, tutulan hesapları ve yapılan harcamaların kanuna uygun olup olmadığı denetlenmektedir. Eğer herhangi bir sebepten dolayı, kayıtlar kaybolması, yanması ve yapılmaması durumunda ise o zaman saymanlar eldeki bulunan bilgiler bakılarak yargılaması yapılır. Bu hesapları incelenmesi ve yargılama neticesinde Sayıştay’ın verdiği karar beraat, zimmet veya tazminat kararı şeklinde olmaktadır.