Sedir ağacı nasıl yetiştirilir?
Sedir, çamgiller (Pinaceae) familyasından iğne yapraklı ağaç türüdür. Ülkemizde en tanınan ağaçlardan biridir. Tomurcuğu çok küçük olup, az sayıda pullarla örtülüdür. İğne yapraklar genel olarak üç köşeli, yatay kesitlerinde bitişik iki tane reçine kanalı bulunmaktadır. Yapraklar uzun sürgünler üzerinde tek tek, seyrek ve dağınık olarak dizili haldedirler. İğne yapraklar dökülmeden ağaç üzerinde ortalama 3-6 yıl kalırlar. Erkek çiçekler silindirik yapıya sahip olup 5 cm uzunluğunda, sarı renkli ve kısa sürgün üzerinde dik olarak dururlar. Dişi çiçekler ise daha küçüktür. 1-1,5 cm, yeşilimsi renktedirler. Döllenme ise ilkbaharda gerçekleşmektedir.
Bu ağaç türlerinde kozalak 26 ayda olgunlaşmaktadır. Kozalak fıçı görünümünde olup kısa sürgün üzerinde oturmuş gibidir. Kısa ve kalın bir sapı olan kozalak pulları olgunlaştığı zaman dağılır. Tohumların büyük, üçgen biçiminde genişçe kanadı vardır. Tohumların üzerlerinde çok sayıda reçine bezeleri bulunmaktadır. Çenek sayıları ise 9-10’dur.
Sedirler yarı ışık ağacı olarak bilinen ağaçlardır. Kumlu , killi , kireçli topraklarda yetişirler. Akdeniz bölgesi iklimi bitkisidir. Sürekli nemi sevmezler. Uzun süreli don olaylarına karşı fazla dayanıklı değildirler. Nem istekleri fazla olmayıp sıcaklık istekleri ise fazladır. Yetiştirilmeleri daha çok tohumla olmaktadır. Odunlarında reçine kanalı olmayan sedirlerin diri odun kısmı sarımsı beyaz, öz odunu kısmı ise daha koyudur. Yumuşak ve dayanıklı odunları olan sedir ağacının şu türleri vardır: Atlas sediri (Cedrus atlantica), kıbrıs sediri (Cedrus brevifolia), himalaya sediri (Cedrus deodara) ve lübnan sediri (Cedrus libani).
Uzun boylu orman ağacı olan sedir ağaçlarının boyları 20 – 50 metre kadardır. Yaz kış yeşil kalabilen , geniş taçlı , kısa ve uzun sürgünleri olan bir ağaç türdür. Gövdesi dolgun ve düzgündür. Tohumları yağlı olup uzun süre saklanamazlar. İlkbahar veya sonbahar aylarında tohumları kolaylıkla çimlenebilmektedir. Tohum ekiminden birkaç saat önce tohumların sulanması büyüme ve çimlenme açısından daha iyi sonuç vermektedir. Tohumlar genel olarak ekildikten sıcaklığa ve neme bağlı olarak 15 – 20 gün sonra çimlenir.
Sedirlerin çelik yöntemi ile üretimi zordur. Çelikler yaz ayı sonlarında, sonbahar başlangıcında alınırsa küçük bir ihtimalle de olsa üretimi yapılabilir.
Osmanlılar tarafından eskiden sarıkatran ağacı olarak anılan Toros sedirinden sarı katran elde edilir ve ‘ satılırdı. Zamanla Atlanata Sedirinin odunundan eterik yağ elde edilerek Aroma tedavisinde ve kozmetikte kullanılmaya başlandı. Günümüzde Toros sedirinin daha üstün nitelikte olduğunun anlaşılması ile birlikte yeniden büyük önem kazanmaya başladı. Toros Sedirinin boyu 40 metreyi bulmaktadır. Gövde kısmı yuvarlak esmer veya kırmızımsı kahverenkli üzeri ise noktalı dalları aşağı doğru sarkıktır. Bundan dolayı geriden şadırvan görünümündedir. Yaprakları iğne şeklinde 20 ile 40 tanesi topluca bir arada bulunmaktadır. kozalakları silindirimsi yumurta şeklindedir. Toros Sedirine haşereler yakalaşmadığından dolayı bu ağaç 2500 yaşına kadar yaşayabilmektedir. Lübnan’da bugün korunmaya alınmış 2000 yaşında 400 adet sedir ağacı bulunmaktadır. Atlas sedirinin ise gövdesi grimsi, yaprakları grimsi ya da mavimsi yeşil renkte olup ağaç sürekli dikine yükselir ve dalları yukarı ise doğrudur.
Sedir ağacı dayanıklılığı ve hoş kokusu ile bilinmektedir. Kutsal kitaplarda gücün, kuvvetin ve zenginliğin sembolü olan sedir ağacı 1000 yıldan fazla yaşayabilmektedir. Sedir ağacı yüksek dağların eteklerinde yetiştiği ve uzun ömürlü olduğundan dolayı her zaman kutsal sayılmıştır. Sedir ağacı ayrıca kutsal mabetlerin yapımında tercih edilmektedir. Sedir ağacı dayanıklı olduğundan gemi yapımında da kullanılan bir ağaçtır. Sedir İstanbul korularının da önemli ağaçları arasındadır. Ülkemizin birçok yerinde orman ağacı olarak karşımıza çıkmaktadır. Sedir ağacı Akdeniz bölgesinin en önemli ağaç türlerinden biridir.