Siyasetname türü nedir, özellikleri nelerdir?
Padişahlara, devlet ileri gelenlerine, dolayısıyla daha sonra bu görevleri üstleneceklere yol göstermek gibi gayelerle kaleme alınan kitaplara ”siyasetname” adı verilmiştir. Siyasetnameleri hedef ve gayelerine göre iki kısımda incelemek mümkündür. Bunlardan bir kısmı sadece hükümdarlara, bir kısmı ise sadece vezirlere ve diğer devlet adamlarına hitap edecek şekilde kaleme alınmışlardır.
Siyasetnamelerde ele alınacak olan konular son derece titizlikle seçilir. Siyasetnamelerde konular işlenirken Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerden birbirinden değerli örnekler verilir. Geçmişte yaşanmış olan çeşitli tarihi olaylardan yola çıkılarak, zalim ve adil hükümdarların farkları dile getirilir. Bu konuda aynı zamanda dönemin değerli din ve hukuk adamlarının görüşleri de alınır, esere aktarılır.
En nihayetinde tarihten örnekler verilerek eser tamamlanır. Böylece zamanın hükümdarlarının nasıl davranması gerektiğine işaret edilir; devlet idaresi, hükümdarda bulunması gereken vasıflar, halkın haklarının korunması gibi birbirinden çeşitli konularda hükümdara öğütler verilirdi.
Siyasetnamelerdeki içerikten sonra biraz da dil ve üsluba göz atalım. Türklerin yazdıkları siyasetnameler; Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere üç büyük dil çerçevesinde kaleme alınmıştır. O dönemdeki bilim ve kültür düzeyi, siyasetnamelerin dil ve üslubunun belirlenmesinde önemli rol oynamıştır.
Siyasetnameler devrin ekonomik, sosyal, idari ve dini durumları hakkında bilgi verdiği için yalnızca bir edebi metin değildir. Aynı zamanda bizlere sosyo-kültürel tarih hakkında son derece değerli bilgiler sunan bir milli kaynaktır. Edebiyatımıza baktığımızda Yusf Has Hacib’in ”Kutadgu Bilig” adlı eseri, siyasetname türünde verilmiş olan eserlerin ilki kabul edilir. Edebiyatımızın ilerleyen dönemleri içerisinde Cumhuriyet devrine kadar da bu tür eserler hem tercüme hem de telif yoluyla yayınlanmıştır.
Siyasetname türünde verilen eserlere birkaç örnek;
- Siyasetname – Nizamülmülk
- Kabusname – Keykavus
- Asafname – Lütfi Paşa
- Nasihatü’s-Selatin – Gelibolulu Mustafa Ali