Sürrealizm nedir?

Gerçeküstücülük demek olan sürrealizm, 1. ve 2. Dünya savaşları arasındaki yıllarda Avrupa’da gelişmiş bir düşünce akımıdır. Akılcılığı yadsıma temeli üzerinde şekillenen bu akımın amacı gerçeğin iz düşümünü vermektir, gerçek dışı olmak değil.

Freud’un düşünceleriyle şekillenen sürrealizm manifestosu, 1924 yılında şair Andre Breton tarafından hazırlanmıştır.

Sürrealizm kısaca, bilinçle bilinç dışını bir araya getiren sıra dışı bir anlatım yolu olarak tanımlanabilir.  Resim, sinema, tiyatro gibi sanatın çeşitli kollarını etkileyen sürrealizmin en tipik eğilimlerinden biri içinden geleni yapmaktır.

Şiirde; André Breton, Paul Eluard, Louis Aragon’un temsil ettiği akımın resimdeki en önemli temsilcisi Salvador Dali’dir.

Sürrealizmin, aslında yaratıcılıkla birebir ilişkisi olduğunu söyleyebiliriz. Zira her şeye başka bir gözle bakar ve gerçeği hiç alışık olmadığımız şekillerle veya kelimelerle resmeder. Birbirine zıt unsurlar arasında garip bir uyum yakalama tavrı nedeniyle şaşkınlık yaratsa da, ince bir bakış bilinçli olarak arka planda tutulmuş yalın bir gerçeklikle karşılaşabilir.

1929 yılında sürrealizmin ikinci manifestosunu yayınlayan Breton’ın; “Her şey hayatın ve ölümün, gerçeğin ve hayalin, geçmişin ve geleceğin, söylenebilen veya söylenemeyenin, alçağın ve yükseğin zıt olarak görülebileceği manevi bir noktanın varlığını göstermektedir. Sürrealist etkinliğin amacı, yalnız bu noktayı saptamak umududur, bunun dışında bir amaç arayanlar, boşuna çaba harcamış olurlar.” şeklindeki sözleri de sürrealizmi, zıtlıkların birlikteliğinden bir ışık yakma çabası gibi gösterir. Bu ışık onu izleyenlerin zihninde yanacaktır.

Gerçeği, hayal perdesinin ardına gizlediği için sürrealist eserleri incelemeyi bir nevi bulmaca çözmek gibi değerlendirilebiliriz. Yukarıdaki Salvador Dali resminde saatlerin kumaş parçası gibi durması, asılması, ağacın masa üstü lamba konumunda tutulması ve kesik olması sizce ne ifade ediyor? Sürrealizmin dilinden anlayabilmek için önce görmek, sonra neden diye sormak, sonra düşünmek, sonra da mayası salt gerçeklik olan bir sonuca varmak gerekiyor.