Taksonomi nedir?

Dünya yaşamına dahil olan canlıların sınıflandırılması ve bu sınıflandırmanın yapılabilmesi için gerekli olan metodolojiyi yapılandıran taksonomi; cins ve tür gibi canlıların yer aldığı kategorilerin isimlendirilmesini ve bu canlıların tanımlanmasıyla ilgilenir. Sınıflandırma bilimi olarak da adlandırılan taksonomi, bitkilerden hayvanlara dünyanın milyonlarca yıldır bir parçası olan canlıların kendi içinde belirli kurallar ve prensipler dahilinde sınıflandırılmasını konu alır. Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan “takson” kelimesi, Yunancada “taksis” kelimesinden gelmekte olup; düzenleme manasına gelir. Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan alem, sınıf, familya, cins, tür, takım gibi belirli bir hiyerarşik düzeni ifade eden kategorilerin tamamına genel olarak takson denir. Taksonomi de tüm bu canlı kategorilerinin tanımlanması ve takson şeklinde sıralanmasını konu alan bir bilim dalıdır.

Bilim literatüründe canlıların kategorilendirilmesi için kullanılan basamaklara “taksonomik basamak” denir ve bu düzen içinde yer alan tüm birimler takson olarak çeşitli tablolarla ifade edilir. Canlıların sınıflandırılmasını sağlayan bu tablolarda en üst basamaklarda yer alan taksonlar, kendisinin altında yer alan diğer taksonları da kapsamaktadır. Alemden tek bir canlı türünün betimlenmesi için kullanılan alt tür basamağına kadar tüm sınıflandırma işlemlerini bünyesinde barındıran taksonomi, muazzam derece kompleks bir bütün olan bu düzeninin tamamını incelediğinden belirli alanlarda uzmanlaşmak da kaçınılmaz hale gelir. Birbirinden her anlamda tamamen farklı olan milyonlarca canlı türünün incelenmesi için taksonomi bilimi çeşitli alt dallarda uzmanlaşmaya da imkan sağlar ki, bu bilimsel yöntem ışığında kapsamlı incelemeler yapılması için gereklidir.

Alfa, Beta ve Gamma Taksonomi olmak üzere üç temel dala ayrılan sınıflandırma bilimi, canlıların farklı özelliklerine göre incelenmesine imkan sağlar. Taksonomi biliminin önemli alt dallarından olan Alfa Taksonomi; sadece taksonların isimlendirilmesini ve bu canlıların özelliklerine göre sınıflandırılmasını kapsar. Dünya üzerindeki pek çok bitki ve hayvanın hala yeni türleri bulunduğundan, Alfa Taksonominin araştırmaları da aralıksız olarak devam etmektedir. Alfa Taksonomi bilimi modern teknolojinin gelişiminden de etkilenmekte ve bu şekilde her geçen gün yeni canlı türleri keşfetmektedir. Örneğin; gelişmiş teknoloji ürünü olan denizaltılar sayesinde okyanusların oldukça derin seviyelerinin de araştırılabilmesi ile birlikte binlerce yeni canlı türü bulunmuş ve Alfa Taksonomi bilimi de bu canlıların adlandırılmasından sınıflandırılmasına çok çeşitli çalışmalar yapmıştır.

Gamma Taksonomi biliminin inceleme alanı ise tamamen alttür popülasyonlarının araştırılması üzerinedir. Beta Taksonomi ise türler arasındaki akrabalık durumlarının belirlenmesi ve bu ilişkiler doğrultusunda canlıların sınıflandırılmasında kullanılacak yeni yöntemlerin araştırılmasını konu alır.