Taliban kimdir?

Taliban, büyük bölümü Afganistan’ın en kalabalık etnik grubu olan Peştunlardan meydana gelen Sünni İslamcı gruptur. Taliban’ın görevi şehir ve köylerdeki camilerde her gün 5 vakit ezan okuyup, namazları kıldırmaktan ibaret değildir. Önemli dini, sosyal ve kültürel sorumluluğu olan bir toplumsal sınıf olarak Taliban, Afganistan tarihinde kendisinden sıkça söz ettirmiştir.

Afganistan halkı, farklı dilleri konuşmakta olan ve farklı coğrafyalarda yaşayan yirmiye yakın değişik etnik gruptan meydana gelmektedir. Taliban’ın Tacikler ve Özbekler arasında bazı taraftarları olmasına rağmen, hareketin büyük çoğunluğunu Peştunlar oluşturmuşlardır.

Bugünkü Taliban, genellikle 1960 yılı ve sonrası doğumluların meydana getirmiş olduğu bir jenerasyondur ve hareket içinde çok az sayıda 40 yaşının üzerinde kişiyi barındırmaktadır.. Bu kişilerden bir bölümü medrese eğitimlerini Afganistan’da almışlar ve cihat başlayınca mücadeleye dahil olmuşlardır. Bir bölümü de eğitimlerini Kuzey Pakistan’da mülteci kamplarındaki medreselerde almışlardır. Dayanılmayacak kadar yüksek sıcaklıkta, çok az miktarda suyun bulunduğu ve fakirliğin hat safhada yaşandığı sert bir ortamı tecrübe ederek hayatlarının baharını yaşayan bu gençler, iç savaş nedeni ile Afganistan’daki ağabeylerinin başlattıkları harekete kolay bir şekilde adapte olmuşlar ve Taliban’ın zaferini sağlamışlardır. Ayrıca Peştun kabilelere mensup olan Pakistan vatandaşı gençler de hareket içinde yer almışlardır.

Taliban, Sovyet-Afgan Savaşı’nda 1989 yılında Rusların geri çekilmesinden sonra Afganistan’daki hükümetlerin zayıflıklarından yararlanmak suretiyle iktidara gelmiş ve ülkenin büyük bölümünü kontrolü altına almış bir güçtür. Temellerini Pakistan’daki medreselerde eğitim görmüş, savaştan kaçan Peştun mülteciler oluşturmaktadır. Sözcük anlamı “İslam öğrencileri” olan Taliban, şeriat okullarından ve mülteci kampından toplanmış olan askerlerden meydana gelmiştir. İlk kez kendisini 1994 yılında göstermiş, 1996 yılında Afganistan’ın hükümet merkezi Kabil’in kontrolünü eline geçirmiştir. 1996 yılından sonra Afganistan’ın kuzeyinde konuşlanmış olan Kuzey İttifakıyla iç savaşa girişmiştir. İktidarı sırasında Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri hükümetlerinden yardım almış olan Taliban, Afganistan’ın yaklaşık olarak % 90’ını denetimi altında tutmuştur. Taliban, 11 Eylül 2001 tarihinde gerçekleştirilen saldırılardan sonra ABD’nin saldırılardan sorumlu tuttuğu Usame bin Ladin’i koruduğu gerekçesiyle başlatılan operasyon sonucunda 2001 yılının Kasım ayında iktidardan uzaklaştırılmıştır. 2004 yılında Taliban tekrar organize olarak ABD ve Müttefiklerine karşı direnişe başlamıştır. 2009 yılında isyan yaygınlaşarak gerilla savaşına dönmüştür.

Taliban hareketinin ortaya çıkışı bir savaştan sonra gerçekleşmiştir. 1994 yılında bir komutanın iki kız öğrenciyi kaçırmasından sonra aileler medrese sorumlusu bir molladan yardım istemişlerdir. Molla 53 öğrencisiyle birlikte komutanın karargahına baskın yapıp kızları kurtarmıştır. Komutan ve adamlarını ise asarak idam etmiştir. Bu olay Taliban hareketinin başlangıcı kabul edilmiştir. Şiddetli çatışmalar sonucu ülkenin büyük bir bölümü Taliban’ın denetimine geçmiştir.

Afganistan’da 1996-2001 yılları arasında kız çocuklarının eğitim görmesi yasaklanmıştır. Taliban tam bu dönemde yani 1996 ile 2001 yılları arasında bu bölgeye hükmetmiştir. Afgan Eğitim Bakanlığı, Taliban’ın güçlü olduğu 11 ilde 500’den fazla okulun kapandığını açıklamıştır. Taliban okulların kapatılmasından sorumlu tutulmuştur.
Yaklaşık olarak 800 kadar asker 4 Nisan 1995 tarihinde Taliban tarafından öldürülmüştür. Taliban’ın güçlü olduğu yerlerde şeriat kuralları gereği hırsızların eli kesilmiş, cinayetten suçlu bulunanlar halk önünde idam edilmiştir. Katı şeriat kuralları doğrudan uygulanmıştır. Kız çocuklarının okula gitmeleri yasaklanmış, televizyon, müzik ve sinema da yasaklanmıştır. Erkeklere sakal zorunluluğu getirilirken çalışmaları yasaklanmış olan kadınlara da peçe zorunluluğu getirilmiştir. Bu kuralların uygulanmasından din polisleri sorumluydu. 24 Mayıs 1998 tarihinde 450 erkek sakallarını kestiklerinden dolayı ve 110 kadın da kurallara uygun şekilde örtülü olmadığı için Taliban tarafından cezalandırılmıştır.

. Alından sarkar şekilde uzamış saçlara da müsaade edilmemektedir. Gerekçesini, uzun saçların namazda alın ile yer arasında kalmasının, şeytanın Allah ile insan arasına girmesine benzemesi olarak açıklamışlardır. Devlet memurlarına ve öğrencilere sarık giyme mecburiyeti konulmuş, çocukların güvercin beslemeleri, uçurtma uçurtmaları, satranç ve misket oynamaları yasaklanmıştır. Kağıttan yapılan çanta ve tuvalet kağıdının satışı ve kullanımı, eski Kur’ an sayfalarından geriye dönüşle kazanılan kağıtlardan imal edilebileceği şüphesiyle piyasadan kaldırılmıştır. Üzerinde veya kutusunda insan veya hayvan resmi bulunan tüm ürünlerin sergisi ve satışı yasaklanmıştır.

Ezan okunduğunda polisler, çoğu zaman sopa kullanarak halkı camiye doğru yönlendirmekte, cemaate gitmediği tespit edilen esnafın işyeri birkaç gün kapatma cezasına çarptırılmaktadır. Taliban ayrıca yerel örf ve adetler de dini kurallar haline getirmiştir.

İslami adalet diyerek, İslamiyeti insanlara zehir eden, ve doğru İslami imajı bozarak “İslam eşittir hoşgörüsüzlük” izlenimi uyandıran ve bundan dolayı İslam karşıtı söylemleri güçlendirmiştir.