Tanzimat dönemi şiirlerindeki özellikler nelerdir?

Tanzimat dönemi şiirleri Divan edebiyatına göre konu ve anlatım açısından daha farklıdır. Edebiyatçılar bu dönemde dilin sade olmasını istemiş olsalar da, Tanzimat dönemindeki şiir dilinin sade olmadığı görülür. Bu dönemde şiirlerin Divan şiirine bağlı olan unsurları sadece biçim yönünden aynıdır. Halk şiiri ile hece veznine olan ilgi armışsa da, Divan şiiri ile aruz vezninin etkisi hala devam etmiştir. Divan şiirindeki kaside, gazel ve murabba gibi nazım şekilleri Tanzimat döneminde de aynı şekilde uygulanmıştır.

Bu dönemde şiirlerdeki konu değişikliğine gidilmiş, ayrılık, aşk ve hasret gibi bireysel konuların yerine özgürlük, eşitlik, hukuk ve adalet gibi toplumsal konular daha ön plana çıkarılmıştır. Bu en çok 1. Tanzimat döneminde Namık Kemal, Ziya Paşa ve Şinasi gibi şairlerde dikkat çekmektedir. 2. Tanzimat döneminde Sami Paşazade Sezai, Abdülhak Hamid ve Recaizade Mahmud Ekrem gibi şairler ise, daha çok kişisel konulara ağırlık vermişti

Birinci dönemde sanatçıların şair olması yüzünden edebiyatımızdaki ilk türlerin şiir olması sağlanmıştır. Nesir dilini bu dönemde şiirde deneyen şairler, Divan şiirinin etkisinin sürmesine mani olamamıştır. Divan şiirini sürdürmeyi isteyen Ziya Paşa ve Namık Kemal gibi şairler Encümeni Şuara adı verilen bir grupta kurmuştur.

Tanzimat döneminde şiirdeki değişmenin temeli Şinasi tarafından atılmış. Şairin Fransızcadan yaptığı tercüme şiirlerinde yeni bir üslup ve şekil görülür. Bu şiirler içerik bakımından Divan şiirlerinden daha ayrıdır. Edebiyatımızda düşünce ağırlıklı olan şiirlerin ilk örnekleri Şinasi tarafından verilmiştir. Bunun dışında olan önemli bir yenilik ise, Divan şiirinde olan nazım şekillerindeki farklılıktır. Şinasi aynı zamanda bunun öncülüğünü de yapmıştır. Bu Akif Paşa’nın torununun ölmesiyle yazmış olduğu koşma tarzında Mersiye ‘de görülmektedir. Şinasi bunun yanında şiirlerine uygun adlar verip başka bir yeniliğe daha öncülük eden sanatçılarımızdandır

İkinci dönem Tanzimat sanatçıları olan Abdülhak Hamid ve Recaizade Mahmud Ekrem yeni nazım şekillerini geliştirerek, bunları yaygınlaşmıştır. Bunu aynı zamanda Namık Kemal’de şiirlerinde denemiştir. Ancak bu dönemdeki çoğu şiirlerde Divan Edebiyatı nazım şekilleri görülür. Hece vezni şiirlerde denenmiş olsa da, aruz vezni daha fazla tercih edilir olmuştur.

Tanzimat dönemi şiirlerindeki şairlerin bakış açısı da daha farklıdır. 1. dönemdeki sanatçılar Divan edebiyatını yıkmak için çalışmıştır. Ziya Paşa aynı zamanda gerçek şiirin halk şiiri olduğunu belirtmiştir. Daha sonradan ise, bu düşüncesi değişmiştir. Namık Kemal ise bu dönem Divan şiirini mantıksız ve kopuk olarak bulmuştur

İkinci dönem sanatçıları ise, şiiri sanat bakımından ele almış ve estetik olarak işlemiştir. Bu dönemdeki şairlerden Recaizade Mahmut Ekrem yeni şiirin esaslarını açıklayarak, şiirin tek amacının güzellik olduğunu söylemiştir. Bunu sağlayacak unsurlar olarak ise, şiirin konusu ve üslup güzelliğinin olduğunu belirtmiştir. Fakat bu görüşlerini şiirlerinde ortaya koyamamıştır.

Tanzimat dönemi şiirlerinde batılılaşma hareketinin yeniliklerini uygulayan Abdülhak Hamid olmuştur. Şiirlerde olmayan her özelliği uygulamayı istemesi, adeta bir düzensizlik yaratmıştır. Aynı zamanda şiirde tabiat tasvirlerinin ilk örneklerini veren şairdir. Fakat şiirlerindeki üslubu düzensizdir. Şairin hayal dünyasının zengin olması, duygularının yüksekliği ve samimi olması öbür kusurlarına rağmen, kendisinin lirik şiirin en büyük temsilcisi olmasına yardımcı olmuştur.

Tanzimat dönemindeki şiirlerde en önemli yenilik içerikte olmuştur. Şiirdeki konular 1. Dönemdeyken hak, eşitlik ve adalet gibi toplumsal konularda yoğunlaşmış, 2. dönemde ise bireysel konular daha fazla tercih edilmiştir. Aşk temasında ideal kadın tipi Divan şiirinde olan kadın tipine nazaran, günlük yaşamın içinde yer alan kadın olmuştur. 2. dönemde en çok doğa ve ölüm içerikli şiirlere yer verilmiştir. Tanzimat dönemi şiirlerindeki yenilikler edebiyatımızda öncü haline gelmiştir. Bunları benimsemiş olan sanatçılarda, yenilikleri daha ileriye taşımakta aracı olmuştur.