TBMM nasıl açılmıştır?

İstanbul’un işgali, Mebuslar Meclisi’nin dağıtılması, aydınların ve milletvekillerinin tutuklanması, TBMM’nin açılması Osmanlı Devleti’nin sona erdiğini gösteriyordu. Mustafa Kemal Atatürk tahminlerinde yine yanılmamıştı. Artık herkes Atatürk’ün etrafında toplanacaktı. İstanbul’un işgaliyle birlikte İstanbul’dan Ankara’ya bir akın başladı. O güne kadar İstanbul’da kalıp bir şeyler yapmak isteyenlerin tek umudu Ankara ve Mustafa Kemal oldu. Milli egemenliğe dayalı bir devlet kurmayı planlayan Gazi Mustafa Kemal bu fırsatı iyi değerlendirdi. Derhal çalışmalara hız verildi. Kurmak istediği yeni Türk devletinin temel organlarını oluşturacak yeni meclisin toplanmasını sağlayacak olan çalışmaları başlattı.

17 Mart l920 tarihinde Ordu komutanlarına bir genelge gönderen Mustafa Kemal Meclisin Ankara’da toplanmasının gerekli olduğunu ifade etmiştir. 19 Mart’taki genelgesinde; yeni seçilecek olan mebuslar ile İstanbul’dan kurtulmayı başaran eski mebusların en kısa zamanda Ankara’da toplanmalarını istedi. Daha önce toplanan Erzurum Kongresi’nde alınan kararlarda belirtilerek, Sivas’ta da onaylanan kararlarda “Osmanlı hükümeti milletin istiklalini koruyamadığı ve Anadolu’da bir milli hükümetin kurulması gerektiği belirtilmiştir. Seçilen mebusların bazılarının Ankara’ya ulaşmasından sonra, 23 Nisan 1920 tarihinde meclis ilk toplantısını yaptı. Açış konuşmasını yapan en yaşlı üye sıfatıyla Şerif Bey’in ifadesiyle Büyük Millet Meclisi adını aldı. Ancak meclis bir süre sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi adını almıştır. Sonraki gün yapılan toplantıda Mustafa Kemal Paşa başkanlığa seçildi. TBMM’nin açılmasıyla milletin meşru haklarını koruyacak olan kurucu bir meclis oluşturulmuştur.

23 Nisan 1920 tarihinde TBMM’nin kurulmasıyla birlikte Anadolu’da yeni bir hükümet ortaya çıkmıştır. 2 Mayıs 1920 tarihinde Meclis üyeleri arasından ilk “İcra Vekilleri Heyeti” de oluşturulmuştur. Bu durum Erzurum Kongresi’nde daha önce hazırlanmış olan planın uygulanması anlamına geliyordu. Meclis; yasama, yürütme ve yargı yetkilerini şartlar gereği kendinde toplamış “Kuvvetler Birliği” temeline göre kurulmuştu. Meclis, yasaları yapmak ve bunları kendi arasından seçtiği hükümet üyelerine uygulatmakla iki yetkisini doğrudan doğruya kullanıyordu. Meclis’ce alınan kararların uygulanabilmesi için kendi içinden seçilecek olan 11 üyeden oluşturulmuş olan yürütmeye “ İcra Vekilleri Heyeti” üyelerine de, Meclis’e karşı sorumlu olduklarından dolayı “nazır” ya da “bakan” denmeyip sadece “ vekil” denilmiştir.İcra Vekilleri Heyeti’nin başkanı aynı zamanda Meclisin de başkanıydı.

İlk Meclis’in tam vekil sayısı 390 olması gerekiyordu. Ancak açılışta sadece 78 mebus bulunabilmişti. Askerler, din adamları, memurlar, çiftçi, tüccar ve aşiret başkanları gibi toplumun idareci sınıfıyla sivil halkını bir araya getirmiş olan mecliste ilk amaç, ülkenin bağımsızlığına kavuşmasıydı. Meclis’te siyasi partiler yoktu, ancak zamanla İstiklâl Grubu, Halk Zümresi, Tesanüt Grubu, Islahat Grubu gibi çeşitli gruplar oluştu. Bu grupların yanı sıra 1920 yılının sonlarında Türkiye Komünist Fırkası ve Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası da kurulmuştu. Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele’nin giderek sertleşmesi karşısında hızlı kararlar alabilmek ve hemen kanunlar çıkarabilmek için, Müdafaayı Hukuk Grubunu kurdu. Bu gruba çeşitli sebeplerden dolayı muhalif olanlara II. Grup adı verilmiştir. Bunlar zaman zaman Mustafa Kemal’e sert eleştirilerde bulunmuşlardır.
TBMM, ilk olarak Anadolu’daki asayişsizliği ortadan kaldırmak için harekete geçmiş ve bunun için 29 Nisan’da “ Hıyaneti Vataniye Kanunu” nu çıkarmıştır. Bu yasayı uygulamak için 11 Eylül 1920’de TBMM üyeleri arasından oluşturulan İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. 7 Haziran 1920 tarihindeki bir yasa ile Osmanlı Devleti ile yapılan her çeşit antlaşmalar, sözleşmeler, ayrıcalıklar, yer altı kaynaklarının verilmesi gibi açık veya gizli her türlü antlaşmalar yapılmamış sayılacaktı. Böylece bütün devletler Ankara hükümeti ile ilişki kurmak ve anlaşmak zorunda bırakılmıştır.

I.TBMM’nin temel özelliklerini şöyle özetleyebiliriz:
1- TBMM’nin açılması ile Temsil Kurulu sona ermiştir.
2- TBMM, Meclis Hükümeti Sistemi ile çalışmalarını yürütmüştür.
3- TBMM, bir kurucu meclistir. Ancak ulusal birliğin dağılmaması için “Olağanüstü Yetkilere Sahip Meclis” adı kullanılmıştır.
4- Milli Egemenlik ilkesi benimsenmiştir.
5- İlk meclis, çok farklı görüş ve mesleğe sahip olan kişilerden oluşmuştur. Bu kadar farklı görüşe sahip insanları bir arada tutan tek düşünce yurdun bağımsızlığını kurtarma düşüncesidir.
6- TBMM, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasını sağlamıştır. Zor koşullar altında yıpranan meclisin 1 Nisan 1923 tarihinde yenilenme kararı alınmış, 11 Ağustos 1923 tarihinde II.TBMM açılmıştır.