Tek hücreli hayvanlar nelerdir?

Bir hücreli hayvanlar adı da verilen tek hücreli hayvanlar tek hücreden oluşan basit hayvanlardır. Bir çay kaşığı göl suyunda ancak mikroskop ile görülebilecek bir milyonu aşkın tek hücreli hayvanlar bulunabilmektedir. Bu hayvanlar grubunun bilimsel ismi olan Protozoa Yunanca’da ilk hayvanlar manasına gelmektedir. Tek hücreli hayvanlar genel olarak nemli yerlerde ya suda yaşamaktadırlar.

Daha gelişmiş olan hayvan ve bitkilerin hücrelerinde ortaklaşa gerçekleştirilen çeşitli işlevlerin tümünü bir hücre üstlendiğinden dolayı bu hayvanlar bilim insanlarının ilgisini çekmektedir. Avlanabilir ve yiyip sindirmiş oldukları besinleri canlı maddeye dönüştürebilirler. Solunum yapmak suretiyle yemiş olduklarını yakar ve atıkları dış ortama verir. Aynı zamanda kendi başlarına üreme özelliğine sahiptirler. Üreme ya iki yeni hayvanı ortaya çıkaran bölünme ile ya da tomurcuk adı verilen küçük şişkinliklerin kopup yeni bir yavru hayvan olarak ayrılması ile gerçekleşmektedir.

Tek hücreli hayvanların otuz bini aşkın çeşidi olduğu tahmin edilmektedir. Amipler ve akrabaları bu hayvanların en basit türleridir. Peltemsi gövdelerini çeşitli yönlere doğru akıtarak “yalancıayaklar” oluşturabilirler ve uzantıları geri çekebilirler. Amipler ve akrabaları Yunanca’da kökbacaklılar manasına gelen Rhizopodea sınıfının üyeleridirler. Bu sınıf bir çok takıma ayrılmaktadır. En iyi bilinenleri arasında Foraminifera denilen delikliler büyük oranda denizlerde yaşarlar. Bu tek hücrelilerin yalancı ayakları tebeşirli kabuklarındaki küçük deliklerden çıkmaktadır. Delikliler sıcak ve ılıman bölge denizlerinde oldukça yaygındır. Öldükleri zaman kabukları dibe çöker ve yüzyıllar boyunca birikmek sureti ile tebeşir kütlelerini meydana getirirler. Mikroskop altında incelenen doğal tebeşirde bu minik iskelet parçacıklarının bazıları seçilebilir. Tek hücreli hayvanların deniz yaşamakta olan bir başka grubunu meydana getiren ışınlılar ise silisten meydana gelen son derece güzel camsı kabuklular ile çevrelenmiştir. Bu iskeletler çakmaktaşı gibi çeşitli silisli çökeller şeklinde birikmektedirler.

Daha karmaşık yapılı olan tek hücreli hayvanların hücrelerinden ipliksi uzantılar ortaya çıkmaktadır. Bu uzantılar suyun içinde hareket eder iken kürek işlevi görmektedirler. Bunların bazılarında yalnız kamçı adı verilen bir ya da iki uzun kılsı uzantı bulunmaktadır. Bu tek hücreliler grubu kamçılılar (Flagelleta) adı altında toplanmaktadırlar. Diğerlerinin hücrelerinden ise kirpik adı verilen çok sayıda kısa ipliksi uzantı ortaya çıkmaktadır. Ciliatea adı da verilen kirpikliler grubunu meydana getiren bu tek hücrelilerin ismini şekillerinden aldıkları çok tanınmış bir çok üyesi bulunmaktadır. Paramecium adı verilen terliksi hayvanlar suyun içinde serbestçe yüzerler . Vorticella ismi verilen çan hayvanları sap bölümü ile bir yüzeye tutunmaktadırlar. Stendor adı verilen borazan hayvanları tatlı sularda yüzerek ya da bir yüzeye tutunarak yaşamaktadırlar.

Sporlu tek hücreliler (sporozoa) tek hücreli hayvanların başlıca gruplarından biridir. Yaşam çevrimlerinin bazı dönemlerinde spor oluşturan bu canlılar insan ve hayvan asalağıdır. Bunlardan bazıları insanda uyku hastalığı ve sıtma gibi bazı hastalıklara neden olmaktadır.

Gymnodium ve Gonyaulax gibi bazı kamçılıların aşırı ölçüde çoğalması kırmızı su adı verilen su renklenmesine sebep olmaktadır. Bu tek hücrelilerin sinir sistemini etkileyen güçlü zehri geniş bir alandaki deniz yaşamını yok edebilmektedir. Midye gibi sudaki küçük tanecikleri süzerek beslenen hayvanlarda zehir git gide yoğunlaşmaktadır. Bu hayvanları yiyen insanlar tehlikeli bir biçimde zehirlenebilmektedir.