Tevhid nedir, özellikleri nelerdir?

Edebiyatımızda tevhid; Allah’ın varlığını, birliğini ve yüceliğini bazen nesir, çoğu zaman ise manzum olarak ele alıp işleyen parçalara verilen isimdir. Genellikle münacat ile birlikte görülen veya bir arada düzenlenen tevhidler, eski edebiyatımız içerisinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Özellikle islami geleneğin bir parçası olması sebebiyle da ayrı bir yere sahiptir.

Yapı itibariyle üç kısma ayırabileceğimiz tevhidin birinci kısmında, Allah’ın zati ve subuti sıfatlarından bahsedilir. İkinci kısımda kudretin kainattaki tecellileri gelir. Üçüncü kısım ise münacattır.

Tevhid, ilk islami eserler olarak kabul edilen Divan-ı Lügati’t-Türk, Kutadgu Bilig ve Atabetü’l-Hakayık’tan tutunuz da yakın devre kadar şairlerimiz tarafından ilgi görmüştür. Tevhidlerde yaygın bir biçimde Allah’ın adının zikredildiğini de gözlemleriz.

Tevhid ve O’nu birlemek islam dininin temelini teşkil eden iman esaslarından biri olup aynı zamanda bu dinin en önemli ayırt edici özelliklerindendir. Klasik şiirimizin ustaları, ”Divan” adını verdikleri eserlerinin en başında Allah’ın birliğine ve büyüklüğüne dair şiirler kaleme almışlardır.

Tevhid, dini değer taşıyan bir eser olduğu için tıpkı mevlit ve nat türünde olduğu gibi hem yazan şairler tarafından hem de okuyan halk tarafından yoğun bir ilgi görmüştür. Oldukça fazla sevilmiş ve aynı zamanda da benimsenmiştir. Derin ilgi ve sevgiye mazhar olan bu eserlere şairlerimiz pek çok örnekler vermişlerdir.

Aynı zamanda yine dini açıdan önem taşıyan özel gün ve gecelerde de tevhidlerin okunması bir gelenek haline gelmiştir. Camilerde belirli gün ve gecelerde belli bir ezgiyle okunulmuştur. Bu alanda verilmiş olan eserleri örneklemek gerekirse; Klasik Türk Edebiyatının önemli isimlerinden olan Şeyhi ve Nabi’nin yazmış olduğu Tevhid adlı eserleri bulunmakla birlikte, yine pek çok klasik edebiyat şairi tarafından da bu türde benzer eserler verilmiştir.