TİKA nedir?

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) 25 Aralık 1991 tarihinde dağılmış, Orta Asya ve Kafkasya’da birçok devlet bağımsızlığına kavuşmuştur. Türkiye, o tarihlerde bağımsızlığını elde etmiş olan Türk Cumhuriyetlerini tanıyan ilk ülke olmuştur. Özbekistan, Kazakistan, Tacikistan, Azerbaycan ve Kırgızistan’dan meydana gelen bu devletlerle ortak bir dile, ortak bir hafızaya ve ortak bir kültüre sahip olmamızdan dolayı ikili ve bölgesel ilişkilerin güçlenmesi için uygun bir ortam doğmuştur. Türkçe konuşmakta olan ülkelerle ilişkilerimiz Türkiye’nin vizyonu olmuş ve bu vizyon küresel politikaların son 20 yılında önemli bir yer tutmuştur.

Ülkemizin 1990’lı yıllarda Orta Asya ve Kafkaslar konusundaki önceliği yeni Türk devletlerinin uluslararası devletler tarafından kabul edilmesi olmuştur. Daha sonra Türkiye Orta Asya’da yeni kurulmuş olan ülkelerde yaşayan soydaşlarımız için sosyal, ekonomik ve kültürel alanda birçok çalışmaya imza atmıştır. Kuruluş dönemlerinin ilk yıllarında yapılmış olan çeşitli yardımlar zaman içinde değişik projelere, kalkınma merkezli işbirliği çalışmalarına dönüşmüştür. Bölgede yapılacak bütün faaliyetleri ve dış politika önceliklerini uygulayacak, koordine edecek bir organizasyon ihtiyacı hasıl olmuş ve bu amaçla 1992 yılında Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) kurulmuştur. TİKA bizimle ortak değerlere sahip olan ülkeler başta olmak üzere birçok bölge ve ülkede Türk dış politikasını uygulayıcısı haline gelmiştir.

TİKA’nın amaçları tarih sahnesinde devlet olarak yeniden kimlik kazanmış olan Türk Cumhuriyetlerinin kendi sosyal yapısını üretmesi, kendi kimliğini sağlıklı bir biçimde oluşturması, kültürel ve siyasi hakların gelişmesi, teknik alt yapı konusunda eksiklerin giderilmesi olarak özetlenebilir. Eğitim, tarımsal kalkınma, maliye, sağlık, restorasyon, turizm, sanayi alanında bir çok proje ve faaliyetin TİKA tarafından gerçekleştirilmiş olduğu görülmektedir. TİKA Program Koordinasyon Ofislerinin birincisi Türkmenistan’da açılmış; daha sonraki dönemlerde Avrasya bölgesinde bulunan ofis sayısı 6’ya çıkarılmıştır.

1995 yılına kadar kardeş ülkeler olarak nitelendirdiğimiz soydaşımız olan ülkelerde ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetlerde bulunan TİKA, o tarihten itibaren eğitim ve kültürel işbirliği çalışmalarına daha çok ağırlık vermiştir. TİKA tarafından bu bölgelerde okullar, kütüphaneler, laboratuarlar inşa edilmiş, üniversitelere her türlü teknik donanım yardımları yapılmıştır.

2000’li yıllarla birlikte TİKA’nın Türk bölgelerinde yaptığı projeler, kurumsal kapasite artırımı projelerine dönüşmüştür. Türkiye’nin ve TİKA’nın ortak tarihi mirasa sahip olmanın vermiş olduğu haklı gururla Türk toprakları için yaptığı projeler aynı hız ve azimle devam etmektedir.

Günümüzde Türk Coğrafyasının önemli bir bölümün daha çok zenginleştiği, güçlendiği ve artık yardıma ihtiyaç duyan değil; yardım eden bir konumuna yükseldiği görülmektedir.
TİKA 2000’li yıllardan itibaren faaliyet coğrafyasını daha da genişletmiş; 2002 yılında 12 olan Program Koordinasyon Ofisi sayısını 2011 yılında 25’e, 2012 yılında ise 33’e kadar yükseltmiştir. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ofisi Başkanlığı bugün itibariyle 30 işbirliği ortağı ülkede, 33 Program Koordinasyon Ofisi ile faaliyetlerine devam etmektedir. TİKA’nın çalışma yapmakta olduğu ülke sayısı her geçen gün artmaktadır. TİKA dostluk ve kardeşlik duygularını geliştirmek içim her geçen gün yeni bir proje üretmektedir.
TİKA, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör arasında işbirliği yapılmasında köprü görevi görmektedir. Bütün bu aktörleri bir ortak paydalarda buluşturmakta ve Türkiye’nin kalkınma yardımlarını kayıt altına almaktadır.

TİKA, yaklaşık 100 ülkede kalkınma merkezli işbirliği çalışmaları yürütmektedir. Ülkemiz TİKA aracılığı ile Ortadoğu ve Afrika’dan Balkanlara, Pasifik’ten Orta Asya’ya, Kafkasya’dan Latin Amerika’ya kadar birçok ülke ile bilgi ve tecrübesini paylaşmaktadır.

TİKA’nın eğitim sektöründe gerçekleştirdiği çalışmalar şu 4 ana başlık altında yürütülmektedir:
1- Mevcut eğitim altyapısının iyileştirilmesine yönelik okul inşası, onarımı vb. faaliyetler
2- Okulların ve öğrencilerin ihtiyaç duyduğu eğitim teknik donanımı (ör. bilgisayar laboratuvarları) ve materyallerinin (ör. kitap, kırtasiye) sağlanmasına yönelik çalışmalar
3- Eğiticilerin eğitimi
4- Öğrencilere yönelik eğitim faaliyetleri

TİKA aynı şekilde sağlık sektöründe gerçekleştirdiği çalışmalar 4 ana başlık altında yürütülmektedir:
1- Mevcut sağlık altyapısının iyileştirilmesine yönelik hastane/klinik inşası, onarımı vb. faaliyetler
2- Sağlık kurumlarının ihtiyaç duyduğu tıbbi donanım ve materyallerinin sağlanmasına yönelik çalışmalar
3- Sağlık personeli eğitimi
4- Sağlık taramaları, cerrahi operasyonlar, aşı kampanyaları vb. faaliyetler

TİKA ayrıca , su ve sanitasyon, idari ve sivil altyapıların iyileştirilmesi , kültürel işbirliği, restorasyon faaliyetleri, barınma ve konut, tarım faaliyetleri konusunda çalışmalar yapmaktadır.