Timur kimdir?

Moğolların ünlü hükümdarlarından Cengiz han’dan sonra Asya’ya çıkmış en büyük fatih olan Timur’un ele geçirmiş olduğu topraklar doğuda Türkistan’a güneydoğuda Hindistan içlerine, güneybatıda Irak’a batıda Kafkasya’ya ve Doğu Anadolu’ya kadar uzanıyormuş Ama kurmuş olduğu devlet onun ölümünden sonra ancak bir yüzyıl yaşayabilmiştir.

Timur 1336 yılında dünyaya gelmiştir. Timur Çağatay Hanlığı topraklarında yaşayan bir boy beyinin oğlu idi. Ama hükümdar olduktan sonra saray tarihçileri ailesinin Moğol hükümdarı Cengiz han’ın soyundan gelmiş olduğunu ileri sürmüşlerdir. Timur’un gençlik yılları Çağatay Hanlığı’nın karışıklıklar içinde olduğu bir dönemde geçmiştir. Timur’da boylar arasındaki çatışmalara katılmıştır. Bunların birinde ayağından yararlanıp sakat kaldığından Aksak Timur ya da Timur-ı Lenk (Timurlenk) olarak anılır olmuştur.

1350’li yılların başında hizmetine girmiş olduğu Semerkant Emiri Kazgan Han’ın kızı ile evlenerek güç kazanmaya çalışmıştır. 1363 yılında kayınbiraderi Herat Emiri Hüseyin ile ortak hareket etmeye başlamıştır. Bir ordu oluşturmayı başarınca da ilk olarak kayınbiraderini 1369 yılnda saf dışı bırakmıştır. Bu arada Çağatay Hanı Tuğluk’un da gözüne girerek Han’ın oğlu olan Türkistan valisi İlyas Hoca’nın vezirliğine ve danışmanlığına atanmıştır. Timur bu görevinden yararlanarak iyice zayıflamış haldeki Çağatay Hanlığı’na 1370 yılında son vermiş ve Semerkant’ı ele geçirerek hükümdarlığını ilan etmiştir.

İlk seferlerini Harezm’e ve Horasan’a karşı düzenlemiş olan Timur daha sonra İran’ı fethetmeye girişmiştir. 1383 yılında sınırlarını Azerbaycan’a kadar genişletmiştir. Bu genişlemeyi Doğu Anadolu’da Karakoyunlu, Irak’ta Celayirli egemenliği altındaki önemli bazı merkezleri alması takip etmiştir. 1390’lı yılların hemen başında güney İran’daki Muzafferileri ortadan kaldırmıştır. 1395 yılında hızla kuzeye yönelerek en büyük rakibi olarak gördüğü Altınordu hükümdarı Toktamış’ı yenilgiye uğratmıştır. Astrahan’ı ele geçirip Moskova’ya kadar ilerlemiştir. 1398 yılında Hindistan’a düzenlemiş olduğu seferde Delhi’yi alması Tuğlukların çöküşünü hızlandırdığı gibi Timur’a büyük ekonomik kazanç sağlamıştır.

Timur 1400 yılının başına kadar birkaç kez Anadolu’nun doğusuna gelmiş, ama asıl seferleri Kafkasya’ya ve Irak’a karşı düzenlemişti. 1400 yılında başlatmış olduğu batı seferi sırasında Celayirli ve Karakoyunlu hükümdarlarının Osmanlı Devleti’ne sığınması Timur’u Anadolu’ya yöneltmiştir. Sivas’a kadar ilerleyip şehri yakıp yıkan Timur Suriye’ye çekilmiştir. 1402 yılında 2. Kez Anadolu’ya girince Osmanlı hükümdarı Yıldırım Beyazid ile karşı karşıya gelmiştir. Ankara Savaşı’nda Yıldırım Beyazid’i ağır bir şekilde mağlup etmiştir. Onu tutsak etmiştir. Daha sonra İzmir’e kadar ilerlemiştir. O güne kadar Osmanlı Devleti egemenliğini kabul etmiş tüm Anadolu Beylikleri’ne bağımsızlıklarını geri vererek Osmanlı Devleti’ni yıkılmanın eşiğine getirmiştir.

1403 yılında Anadolu’dan çekildikten sonra bu kez Çin’e yönelik bir seferin hazırlıklarına başlamıştır. Ama yorgun ve hasta idi. Nitekim seferin başlamasından kısa bir süre sonra yani 1405 yılında ölmüştür. Semerkant’ta gömülmüş olduğu türbe İslam sanatının en güzel örneklerinden biridir. Osmanlı Devleti’ne en çok zara veren hükümdarlardan biri olan Timur, Osmanlı Devleti’nin imparatorluk haline gelmesini geciktirmiştir.
Timur büyük bir fatih, usta bir savaşçı olduğu kadar bilim ve sanatın koruyucusu olarak da nam salmıştır. Bu özelliğini ondan sonra gelmiş olan hükümdarlarda devam ettirmiştir. Timurlular zamanında başta minyatür sanatı olmak üzere birçok sanat dalında ve kültür alanında önemli atılımlar başarılı ile gerçekleştirilmiştir.