Tokat’ın tarihi yerleri nerelerdir?

1. Maşat Höyük
Tokat’ın Zile ilçesi Yalınyazı köyündeki Maşat Höyük ören yerinde, 1973 – 1984 yılları arasında yapılan kazılarda ortaya çıkartılan Hitit çivi yazısı ile yazılmış olan tabletler Tokat tarihini aydınlatan en önemli kaynaklardandır. Bu tabletlerin bir kısmı Tokat müzesinde sergilenmektedir. Maşat Höyükte M.Ö. 3000 yıllarında Eski Tunç Çağı, M.Ö. 2000 yıllarında Hitit çağı, M.Ö. 1000 yıllarında Frig Çağının yaşandığı üç dönem tespit edilmiştir. Höyükte ayrıca Boğaz Köy Hattuşaş Hitit İmparatorluğuna bağlı bir uç beyinin sarayı bulunmuştur.

2. Sebastapolis
Tokat’ın Sulusaray ilçesindeki antik kentin tarihi ilk Tunç çağına kadar uzanmaktadır. Tokat Müze Müdürlüğü tarafından yapılan kurtarma ve sondaj çalışmaları sonucunda kentin Helenistik Roma ve Bizans Dönemlerinde önemli bir yerleşim merkezi olduğu anlaşılmıştır. Kentin ana merkezinin surlarla çevrili olduğu görülmüş, sur içerisinde yapılan kazı sonucu bir hamam ve bir kilise tespit edilmiştir. İlçenin çeşitli yerlerinde yapılan kazılar sonucu pek çok yapı taşı bulunmuştur. Bazı taşların üzerine insan ve hayvan figürün işlendiği görülmüştür. Yine bazı taşların üzerinde hac işareti bulunmaktadır. Kilisenin tabanı küçük mozaikler kullanılarak süslemeli olarak yapılmıştır. İlçede Helenistik Roma ve Bizans dönemine ait olan yapı taşlarından oluşturulan açık hava müzesi ve mozaikten insan yüzü figürü bulunan mozaik müzesi dikkat çekmektedir.

3. Horoztepe
Tokat’ın Erbaa ilçesindeki Horoztepe’de M.Ö. 3000 yılına ait bir mezar ortaya çıkartılmıştır. Bu mezarlıkta madeni ve altın çeşitli süs eşyaları bulunmuştur. Altın ve bronzdan yapılmış çocuğunu emziren kadın heykelciği bu eşyaalrdan en önemli olanıdır. Bu paha biçilmez eser Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenmektedir. Daha sonraki yıllarda Horoztepe de yapılan kazılarda M.Ö. 4000 yıllarına ait çeşitli bulgular ele geçirilmiştir. Bu bölgede yapılmış olan kaçak kazılar sonucu çıkartılan eserler dünyanın değişik müzelerinde sergilenmektedir.

4. Niksar
Niksar (Neocaeseria) Antik kentin üzerinde ilçe merkezi bulunmaktadır. Müze Müdürlüğünün Niksar’da bulunan Harmancık, kültür ve leylekli çeşme mahallerinde yapmış olduğu kazıda ortaya çıkartılan mezar kalıntılarına göre bu şehrin tarihi belirlenmektedir. Bu bulgulara göre Niksar Roma ve Bizans Dönemlerinde işgal edilmiş daha sonra Anadolu Selçuklu Döneminde önemli bir merkez olmuştur. Ayrıca bir dönemde burası Danişmendliere başkent olmuştur.

5. Komana
Tokat’ın Roma ve Bizans Dönemindeki bir yerleşim merkezidir. Gümenek mesire yeri olarak bilinmektedir. 1940’larda yapılan araştırmada Helenistik ve Roma çağlarına ait çeşitli kalıntılar bulunmuştur. Kentin içinde tapınak ve sarayların bulunduğu tespit edilmiştir.

6. Bolus (Aktepe Höyüğü)
Tokat merkez Çamlıbel kasabası yakınında bulunmaktadır. Bugünkü köy eski Tunç, Hitit ve Frig Dönemlerini ihtiva eden büyük ölçekli bir höyük üzerinde yer almaktadır.

7. Maşattepe
Almus Baraj Gölü’nün sular altında bıraktığı geniş düzlüğe hakim olan tepedir. Yapılan kazılarda ortaya çıkartılan seramikler buranın antik döneme ait bir yerleşim merkezi olduğunu göstermektedir.

8. Tokat Kalesi
Şehrin ortasına yakın olan bir yerde dik ve sarp kayalar üzerine kurulmuş bir kaledir. Savunma amaçlı kurulan kale bütün tarihi boyunca önemli kişilerin muhafazası ve hapsi amaçlı olarak kullanılmıştır. İlk olarak Selçuklular daha sonra Osmanlılar tarafından restorasyonu yapılmıştır. Üzerinde mescit ve levazım depolarıyla kale komutanının evi bulunmaktadır. Kalenin içinden şehre kadar inen Ceylan yolu olarak bilinen 362 basamaklı bir merdiven olduğu bilinmektedir. M.S. 5. ya da 6. yüzyılda kurulduğu sanılmaktadır. Kalenin en yüksek burcunda Ayar Kalesi bulunmaktadır.

9. Taşhan
Taşhan 1631 yılında yaptırılmış olan büyük bir Osmanlı eseridir. Kuzey Güney konumunda kesme taş ve tuğladan dikdörtgen şeklinde ve iki kat olarak yaptırılan hanın ortasında büyük bir avlu bulunmaktadır. 112 odası ve bir mescidi bulunan hanın, her iki katında avluya bakan revaklar yer almaktadır.

10. Pervane Hamamı
Kitabesi kayıp olan bu büyük hamam, Tokat kent merkezindeki 13. yüzyıl Selçuklu yapılarından biridir. 1277 yılında Pervane Darüşşifası’nı yaptıran Muhineddin Pervane tarafından yaptırılmış olduğu tahmin edilmektedir. Hamam, bugünkü toprak seviyesinin birkaç metre altında kaldığından batı yönünden bakıldığında cephe duvarları basık durumdadır. Kadın ve erkek bölümlerini ayıran mimar, hamamı simetrik olarak planlamıştır. Kesme taşlardan yapılmıştır.

11. Deveci Hanı
Takyeciler Camiinin güneyinde bulunmaktadır. Kendi haline terk edilmiş olan han harap durumdadır. İki katlı ve revaklı bir avlusu olan Deveci Hanı kesme taş, moloz taş ve tuğladan yapılmıştır.

12. Bedesten ve Arasta
Takyeciler camiinin doğusunda bulunmaktadır. Evliya Çelebi burası için “Sultan çarşısı kadar güzel bir çarşıdır. Halep ve Bursa çarşıları gibi gayet tertipli kurulmuştur.” demiştir.

13. Ali Tusi Türbesi
Selçuklu devlet adamı Ali El Tusi 1233 yılında kendisi için yaptırmıştır. Mekan dört köşe olup üzerine sekiz köşeli tromplu yüksek bir kubbe oluşturulmuştur. Güney cephesinde mozaik çini kaplı sivri kemer alınlıklı iki dikdörtgen pencere bulunmaktadır.

14. Mahperi Hatun Kervansarayı
Tokat’ın Pazar ilçesindeki kervansaray, 1238 yılında I. Alaattin Keykubat’ın eşi Mahperi Hatun tarafından yaptırılmıştır. Tamamen kesme taşlardan inşa edilen yapının çevresi 16 adet takviye kulesiyle güçlendirilmiştir. Çeşitli motiflerle bezenmiş olan görkemli portalinden içeri girildiğinde avlunun iki yanında revaklar göze çarpmaktadır. Tek nefli olan kapalı bölümünün sade bir portali bulunmaktadır.

15. Yağıbasan Medreseleri
Anadolu’nun ilk medreselerinden olan Niksar ve Tokat Yağıbasan Medreseleri 12. asrın ortalarında yapılmışlardır. Kapalı avlulu olan medreseler plan bakımından birbirine çok benzemektedir. Sadece Tokat Yağıbasan 3 eyvanlı, Niksar ise 2 eyvanlıdır. Moloztaş malzemeyle inşa edilmişlerdir.

16. Behzat Cami
Tokat il merkezinde Behzat çarşısında Behzat çayı yanında bulunmaktadır. 1535 yılında Kanuni Sultan Süleyman zamanında hoca Behzat tarafından yaptırılmıştır. Kesme taştan güzel bir minaresi olan caminin yanındaki mezar Hacı Behzat’a aittir.

17. Ulu Cami
Tokat’ta orjinalliğini en çok koruyan tarihi eserlerden biri olan Ulu Cami moloz ve kesme taşlardan yapılmıştır.Üst örtüyü taşıyan dörtgen ayak ve ayakları birbirine bağlayan kemer yüzeylerinde orijinal kalem işi süslemeler yer almaktadır. Ahşap üst örtüde kündekari tekniğinde yazılmış olan ahşap panolar ve yaldızlı boyalı bezemeler muhteşem bir görüntüye sahiptir.

18. Takyeciler Cami
Diğer camilere göre değişik bir üslubu olan Takyeciler Caminin yapıldığı tarih bilinmemektedir.Camide moloz ve kesme taştan yapılmış mekan ve kolonlar üzerinde 9 kubbe bulunmaktadır.

19. Sentimur Türbesi
Moğol emirlerinden Sentimuroğlu Nurettin’e aittir. 1314 yılında yapılan Türbe, kesme taştan kare mekan üzerine tuğla ile örülmüş sekizgen, yıldız planlı tromolu bir külahla örtülüdür. Doğu yönündeki penceresi barok karakterli olup renkli taşlarla işlenmiştir. Türbe içerisinde Sentimuroğlu Nurettin’in kabri bulunmaktadır.

Tokat’ta ayrıca Garipler Cami, Niksar Ulu Cami, Silahtar Ömer Paşa Cami, Çukur Medrese ve daha bir çok cami ve mescit bulunmaktadır.