Toprak analizinin amaçları nelerdir?

Çiftçinin kafasında, tarlasında yetiştireceği ürün için hangi gübreyi ne kadar, ne zaman ve nasıl kullanacağına dair bir takım sorular vardır. Çünkü karlı bir gübreleme yalnızca bitkinin isteği olan gübreleri en uygun zaman ve şekilde toprağa vermekle yapılabilir. Bundan dolayı toprağı analiz ettirerek gübre kullanımı için en ekonomik yoldur. Böylece gübre hem bitkide toksik etki yapmayacak ve hem de bol ürün elde edebileceği gibi gübreye de gereğinden fazla para harcamamış olacaktır. Bu nedenle laboratuarda yapılacak olan analiz neticesinde toprakta yetişecek olan bitkinin iyi bir şekilde büyümesi ve daha kaliteli ürün alınması için toprak ve yaprak örneklerinde hangi besin maddelerinin eksik olduğu tespit edilmiş olacaktır. Çünkü toprağı analiz ettirmeden gübre kullanmak istenmeyen sorunlara yol açabilir.

Tarımsal üretimde asıl amaç, mümkün olduğu kadar en yüksek verimi ve en kaliteli ürünü elde etmektir. Buna ulaşmak için en etkili faktör ise düzenli ve dengeli gübreleme yapmaktadır. Buda ancak toprak analizi ile mümkündür. Analiz sonuçlrına dayanmadan yapılacak gübreleme toprağa, çevreye, ekonomiye ve aynı zamanda çiftçinin bütçesine zarar verecektir.
Toprak analizi yaptırmadan gübreleme yapmanın sakıncaları şunlardır:
1- Gereğinden daha az gübre kullanılabilir. Bu durumda bitki fazla iyi beslenemez, elde edilecek ürünün ise ekonomik değeri düşük olur.
2- Gereğinden çok gübre kullanılabilir. Girdi maliyeti artmasının yanı sıra, fazla gübre toprağa ve ürüne olumsuz etki yapabilir.
3- Yanlış cins gübre kullanımı faydadan çok zarar verebilir. Bunun sonucunda ürün azalabilir, yatabilir ya da kuruyabilir. En azından ürün miktarında bir artış olmaz.
4- Yanlış zamanda ve şekilde gübre kullanılabilir. Gübreden beklenilen fayda sağlanamaz.

Doğrudan gelir desteğine kayıtlı olan çiftçilerin toprak analizi yaptırdığı arazileri için 2005 yılından beri destekleme verilmektedir. Çiftçiler hangi parsellerde ve ne kadar alanı toprak analizi yaptırdıklarını beyan edebilmektedir. Çiftçilerin toprak analizi yaptırdıkları araziler için başvuru formunu analiz yaptırdıkları laboratuara onaylatarak bağlı bulundukları Tarım İl ve İlçe müdürlüğüne başvurmaları gerekmektedir. Her bir toprak analizi için 60 dekara kadar destekleme ödemesi yapılmaktadır.
Toprak analizi sonuçlarından istenilen faydayı sağlamak için mutlaka toprak örneklerinin mutlaka usulüne uygun olarak alınması gerekmektedir. Eğer usulüne uygun toprak örneği alınmamışsa emek, para ve zaman kaybı olacaktır. Toprak örneği tarla veya bahçeyi iyi şekilde temsil etmelidir. Tarlanın her yerinden rastgele toprak numunesi alınmaz. Harman yeri ya da hayvan yatmış yerler, önceden gübre yığılmış olan yerler, sap, kök ya da yabani otların yığın halinde yakıldığı yerler, hayvan gübresinin bulunduğu yerler, tarlanın tümsek ya da su birikmesi olan çukur noktaları, dere, orman, su arkı ve yollara yakın arazi kısımları, sıraya ekim yapılan ürünlerde sıra üzeri, binalara yakın yerler, yol kenarları, eski çit yerleri, ağaç altları araziyi temsil etmediği için bu noktalarda numune alınamaz.

Toprak numuneleri seracılıkta ve tek yıllık bitki yetiştiriciliğinde ekim ya da dikimden, yetişmiş meyve ağaçları için ise gübreleme zamanından yaklaşık olarak 1-2 ay önce alınmalıdır. Donlu zamanlarda ve çamurlu araziden toprak numunesi alınmaz. Numune alınacak toprağın ayağa yapışmayacak kadar kuru veya tavlı olması gerekir. Derinlik, toprağın sürme ya da işleme derinliğine göre değişmektedir. Gübreleme yapmak için genel olarak toprağın 0–20 cm derinliğinden örnek alınmalıdır. Eğer ağaç dikimi için numune alınacaksa, 0–20 ve 30–60 cm’den örnek alınmalıdır. Numune alınacak alanın 20 dönümden büyük olmaması gerekir. Büyük olması durumunda her 20 dönüm için ayrı numune alınmalıdır.

Numune alırken toprak burgusu, toprak sondası ve küreği kullanılmaktadır. Toprak çok yaş ya da kuru değilse sonda ile; toprak fazla kuru ise burgu ile bu aletlerde her ikisi de bulunmazsa toprak numunesi bahçe küreği ya da belle alınabilir. Toprak numunesi almak için araç gereçler alınarak tarlanın başına gidilir. Tarlanın bir ucundan girerek öbür ucuna örnekler alınarak ilerlenir. Ancak bu örnekler tarlanın bir ucundan öbür ucuna zigzaglar yaparak alınmalıdır. Yani ekim yapılacak alanın her tarafından örnek alınmaya dikkat edilmelidir. 20 dekarlık bir arazide numune alınacak yer sayısı en az 6 olmalıdır. Alınan numune etiketlenerek en kısa zamanda analiz yapılması için laboratuara ulaştırılır.